بررسی رجز در دو حماسۀ منثور و منظوم مختارنامه

رجز یکی از شگرد‌های رزمی در جنگ و از عناصر مهم در نوع ادبی حماسه است و از گذشته‌های بسیار کهن در میدآنهای نبرد مرسوم بوده‌است. مختارنامه‌ها به دلیل پرداختن به شرح پهلوانی‌های قهرمانان و پهلوانانی که در انتقام از خون شهدای کربلا رشادت‌های بسیار از خود نشان داده‌اند، جزو آثار حماسی از نوع دینی مذهبی قرار می‌گیرند. پژوهش حاضر که به شیوۀ اسنادی تحلیلی و بر مبنای مطالعۀ کتابخانه‌ای انجام شده‌است، در پی آن است که با بررسی رجز در مختارنامۀ عطاءالله‌بن‌حسام واعظ هروی و نسخۀ منظوم مختارنامۀ محمّدحسین‌خان بیگلربیگی قاجار دولو، به وجوه افتراق و اشتراک رجزهای این دو اثر بپردازد. مسئلۀ اساسی این جستار این است که رجزها در مختارنامه‌های یادشده از چه جهاتی به هم شبیه‌اند و در چه زمینه‎هایی با یکدیگر فرق دارند و چه عناصر بلاغی در آنها به‌کار رفته‌است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که تفاخر به نژاد و قدرت و توانایی خویش، تهدید و ایجاد رعب و وحشت، تحقیر حریف، هماوردطلبی، نبرد سران، نام‌گویی و نام‌پرسی، ترغیب و تشجیع سربازان از مهم‎ترین آنهاست که صاحبان اثر با به کارگیری تشبیه، استعاره، کنایه، اغراق و ضرب‌المثل، سعی در خیال‌انگیزی و جذب مخاطب نموده‌اند.

an investigation of epopee in two prose and poetry epics of mokhtarnameh

one of the tricks used by warriors in battle to defeat their opponents is reciting epopee. it is exchanged in the form of a conversation between the warriors of the two armies, and ultimately weakens the morale of the other side and strengthens their own moral. it is based on the self-praise of the warriors and the expression of their deeds and honors, and it is often used during war (sarrami, 2011). therefore, mukhtarnamehs in prose and poetry, whose theme is mukhtar thaghafi's wars in revenge for the martyrs of karbala, are among the epic works, and in these two works, epopee and its recitation are used as one of the war tactics.in epopee, the warrior or fighter pursues two main goals: one is to weaken the enemy's morale, and the other is to strengthen town moral. there are various purposes, the most important of which are: boasting about race and ancestors (paternal and maternal family), boasting about one's power, work, and possessions, creating terror in the enemy's heart, threatening and warning the enemy, humiliating one's neighbor, encouraging soldiers and inviting them to fight, etc.as in any epopee, there are four main elements: the reader (the sender of the message); the listener or listeners of the message (the receiver); the message; and the purpose of the message (the message). in this research, this war tactic is analyzed in two mukhtarnameh in prose by attaullah bin hessam vaez heravi and in poetry by mohammad hossein khan biglarbeigi qajar dulo motkhals shoua'i.