بوطیقای روایتِ ادبیات پایداری در کتاب‌های درسی ادبیات دورۀ متوسطۀ ایران

نظام آموزشی در کشور ما نظم‌محور است و ویژگی بارز آن، نظم دادن به مقوله‌های متنوع علمی، با تکیه‌بر عناصر موجود در آن‌ها است. بر این اساس، رویکرد نظم‌محور به درک بیشتر دانش‌آموز از فحوای دروس و علوم منتهی می‌شود. هدف ما در این جستار، بررسی دامنه‌ای خاص از فحوای کتاب‌های درسی دورۀ متوسطه، یعنی روایت‌های مرتبط با ادبیات پایداری است تا از این رهرو، به میزان تحقق اهداف آموزش‌وپرورش پی بریم. در این باره، ابزار اصلی تحقیق را روایت‌شناسی قرار دادیم و به سبب کثرت انگاره‌ها در این گستره، بر آن شدیم تا از رویکرد تودورف به‌مثابۀ محور اصلی کار بهره گیریم؛ چه او در یکی از پژوهش‌های به‌نام خویش به بررسی و آسیب‌شناسی فحوای کتب درسی ادبیات در نظام آموزشی فرانسه پرداخته و بدین حیث، تجربۀ او راهگشاست. نیز خواهیم دید که هرچند نویسندگان دو دوره کتاب‌های درسی ادبیات فارسی دورۀ متوسطۀ ایران، در دورۀ اول، توجه چندانی به روایت پایداری نداشتند و تنها در دورۀ دوم، این مقوله را مهم قلمداد کرده‌اند، بااین‌حال، متن‌های برگزیده در هر دو دوره، به‌حیث ساختار روایی، نکات قابل انتقادِ فراوان دارند و گویا هدف مولفان کتاب‌های درسی از جای دادن متن‌های روایی در این کتاب‌ها، ایدئولوژیک گرایی است تا ارتقای سطح خوانش، نقد، توصیف متن و آشنایی با مفاهیم متن روایی. فقدان قاعده‌مندی، همچنین عدم تطابق با ملاک‌های علم روایت‌شناسی و چندپارگی در بیان مطالب باعث شده تا نمونه‌های عرضه‌شده تناسبی با اهداف دیسپلین‌محور در آموزش ادبیات پایداری نداشته باشند.

Narrative poetics of resistance literature in Iranian high school literature textbooks

The curriculum in Iran is on disciplinebased, the prominent property of which is organizing scientific fields based on their elements. This approach may lead students to better understand the content of lessons and science from textbooks. Our purpose in this article is analyzing specific domain of high school textbooks, i.e., narratives related with resistance literature, to evaluate how much education curriculum in Iran has achieved its purpose.In this respect, we have used narratology as the main tool for conducting this study and due to the multiplicity of approaches in this area, we decided to choose Todorov’s approach as the main basis of research conduction. As he, in one of his studies, has focused on the investigation and pathology of French high school literature textbooks, his experience is helpful for this study.We will see that however authors in the two periods of Iranian high school literature textbook had no special attention to resistance narratives in the first period and only in the second period did they consider it as important, the selected narratives from both periods have many points for criticism from the structural aspect, and it seems that the authors’ purpose of including these narratives in the textbooks  was ideological, not upgrading the reading level, critic, text description, and acquaintance with narrative text concepts. Also, the absence of regulation, lack of correspondence with narratology criteria, and fragmentation in expressing the content, has led to repugnance between narrative texts in textbooks and discipline purposes in education of resistance literature.