اصناف دینداری در مصاف کرونا: درآمدی بر جامعه‌شناسی شرّ

مقالۀ حاضر گزارش پژوهش تجربی است که به بررسی نحوۀ نگرش به پاندمی کرونا و مطالعۀ نگرش دینی در این دوران از منظر جامعه شناسی شرّ در پیوند با جامعه شناسی دین می پردازد. نمونۀ تحقیق حاضر تشکیل شده است از 273 نفر از ایرانیان ساکن داخل کشور که به صورت آنلاین مورد پرسش قرار گرفته اند. اهداف این تحقیق توصیفی عبارتند از 1) سنجش نگرش در مورد دوگانۀ ماهیت طبیعی ویروس کرونا در مقابل ماهیت الهی آن، 2) سنجش نگرش در مورد دوگانۀ خیر یا شرّ بودن ویروس کرونا، 3) بررسی همبستگی نگرش ها در هر دو مورد با مولفه های ایمان به خداوند. اولین یافتۀ پژوهش آن است که در اثر همبستگی های موجود میان نگرش به دوگانه های ماهیت الهی/طبیعی و خیر/شرّ بودن ویروس کرونا، دوگانۀ مرکب و جدید «خیرِ الهی» در مقابل «شرّ طبیعی» پدید آمده است. دومین و مهم ترین یافته آن است که بررسی همبستگی میان مولفه های ایمان به خدا از سویی، با نگرش به دوگانه های خیرِ الهی و شرّ طبیعی از سوی دیگر، از وجود دو سنخ متفاوت دینداری در مواجهه با ویروس کرونا پرده برمی دارد: دینداری تفکّرگرا و دینداری تصوّرگرا. دینداری تفکّرگرا پیرامون قطب شرّ طبیعی این دوگانه، و دینداری تصوّرگرا حول قطب خیرِ الهی آن شکل گرفته است.

The Types of Religiosity in Confrontation with Coronavirus: An Introduction to the Sociology of Evil

The present paper is a report of an experimental study that examines the attitude towards the Corona pandemic and observes religious attitudes from the perspective of the sociology of evil and the sociology of religion. An online survey was conducted to interview the sample consisted of 273 Iranians. The aims of this descriptive study are: 1) Measuring attitude towards the dichotomy of divine/natural essence of Coronavirus, 2) Measuring attitude towards the dichotomy of good/evil essence of Coronavirus, and 3) Examining the correlation of attitudes in both cases with the components of faith in Allah. The first finding is that a new multiplex dichotomy of divine/natural and good/evil is formed based on the results. The second and most important finding is that the study of the correlations between the components of faith in God, on the one hand, with views toward the dichotomies of divine/natural and good/evil, on the other hand, illustrates the existence of two various types of religiosity in confrontation with Coronavirus: thoughtful religiosity and imaginative religiosity. Thoughtful religiosity is shaped around the naturalevil pole of the dichotomy, and imaginative religiosity around its divinegood pole.