مطالعۀ پدیدارشناسی آیین سوگواری در مرگ‌های ناشی از ویروس کرونا

‍‍‍‍عزاداری و سوگواری از دیرباز در میان ملت‌های مختلف جهان معمول بوده است و بخشی از ادبیات و فرهنگ و آداب و رسوم همۀ اقوام را به خود اختصاص می دهد. در ایران به دلیل وجود ارزش‌های دینی و سنتی، مراسم عزاداری برای مردگان، فرآیندی کاملاً جمعی است و به شکل عمیقی در زندگی اجتماعی مردم حضور دارد به گونه ای که با شنیدن فوت یکی از اقوام و آشنایان، بلافاصله بازماندگان به منزل متوفّا می روند و با آنها همدردی می کنند. این کار پیوند‌های معنوی و خانوادگی را حفظ می‌کند و باعث ترویج همبستگی و همدلی می شود. متاسفانه بیماری همه گیر ویروس کرونا در سراسر جهان باعث ایجاد وضعیت نگران‌کننده‌ای شده و تعداد بسیاری از مردم را تحت تاثیر قرار داده است. گستردگی شیوع ویروس جدید، مناسک مرگ و سوگواری را دگرگون کرده است و بر نحوۀ کنش افراد با پدیدۀ مرگ تاثیر گذاشته، به نحوی که غیر از اقوام نزدیک و اعضای خانواده کسی نمی‌تواند در مراسم شرکت کند. عدم اجازۀ برگزاری مراسم ترحیم و نبود دوستان و آشنایان جهت تسلی خاطر افراد داغ‌دیده در تحمل غم و ناراحتی واردشده، پیامدها و شرایط دشواری در فرایند سوگ و برگزاری آیین‌ها به وجود آورده است. این مقاله با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی به واکاوی تجارب زیستۀ افراد پرداخته است که به واسطۀ بیماری کووید 19 عزیز خود را از دست دادند و نتوانسته‌اند آیین‌ها و مراحل سوگ را به‌درستی انجام دهند. مشارکت کنندگان 15 نفر بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبۀ عمیق با آنها انجام گرفته است. پنج مقولۀ اصلی از واکاوی داده‌ها استخراج شدند که عبارتند از: بیمارپرسی و عیادت در فضای معلق مجازی؛ مرگ بدون وداع؛ قرنطینه و احساس دوگانۀ ترس و اندوه؛ مجازی شدن سوگواری؛ به حاشیه رفتن مناسک و سنت‌ها در خاکسپاری.

A Phenomenological Study of Mourning in Coronavirus Deaths

Mourning and lamentation as part of the literature, culture, customs, and traditions of all ethnic groups, have long been common among different nations of the world. In Iran, due to the existence of religious and traditional values, mourning ceremonies are collective and deeply present in people’s social life. Covid 19 pandemic has caused shocking situations globally that affected many people’s lives. The spread of the new virus has changed mournings and has changed the way people deal with the phenomenon of death so that no one except close relatives and family members could attend the death related ceremonies. Restrictions to hold seremonies for friends and acquaintances, has toughened conditions in the  performing rituals of mourning.Using a phenomenological approach, this article analyzes the life experiences of people who lost their loved ones due to the Coronavirus and were unable to perform the rituals properly. 15 participants were selected using purposive sampling method and interviewed via indepth interviews. Five main categories were extracted from the data analysis. Visiting in the virtual suspended space, death without farewell, quarantine and dual feelings of fear and grief, virtualization of mourning, marginalization of rituals and traditions in burial.