اخلاق اقتصادی یزدی ها: سازگاری فعالانه

در این مقاله به دنبال آن هستیم که الگوی اخلاق اقتصادی یزدی‌ها را معرفی کنیم و با نگاهی تاریخی، محیطی نهادی را ترسیم کنیم که هم‌زمان هم تجلی و هم نگه‌دارندۀ‌ این الگوی اخلاقی در یزد بوده است. مبانی نظری و روش‌شناختی مقاله مبتنی است بر آرای ماکس وبر، جامعه‌شناس شهیر آلمانی، و داده‌های تحقیق از طریق مطالعات اسنادی، تحلیل محتوای کیفی اسناد (سفرنامۀ‌‌ جهانگردان دربارۀ‌ یزد، زندگی‌نامه و خاطرات افراد سرشناس یزدی و غیریزدی دربارۀ‌ یزد) و مصاحبۀ‌ اکتشافی با مطلعان و افراد خبرۀ‌ مرتبط با موضوع فراهم شد. بنابر یافته‌های تحقیق، می‌توان «خودساختگی» را مولفۀ‌ اصلی اخلاق اقتصادی عامۀ‌ مردم یزد، و «قدرت فکری ترکیب‌گری» را مولفۀ‌ اصلی اخلاق اقتصادی تجار و صنعتگران یزدی دانست. معماری هم‌زیستانه، سنت قوی وقف و خیریه، اقتصاد تجاری و صنعتی بازفرآورانه و مهاجرپذیری و مهاجرفرستی یزد، با اخلاق اقتصادی یزدی‌ها رابطه‌ای دوسویه داشته است؛ یعنی از سویی به‌مثابۀ محیطی نهادی عمل کرده که این اخلاق در آن نضج و پرورش یافته و از سوی دیگر، خود آن تجلی و نمود این اخلاق اقتصادی است. درمجموع، می‌توان مولفۀ‌ اصلی اخلاق اقتصادی یزدی‌ها را «سازگاری فعالانۀ‌« آنان دانست که دارای سه بعد است: «سازگاری با نظام هستی» که در خداباوری و دین‌داری یزدی‌ها ظهور یافته است، «سازگاری با محیط طبیعی و اقلیم» که در سازه‌های طبیعی و معماری پایدار شهر متجلی شده است و «سازگاری با محیط اجتماعی» که در پذیرش اقلیت‌های دینی زرتشتی و یهودی و نیز حمله‌نکردن به شهرهای هم‌جوار در طول تاریخ نمود یافته است. نکتۀ‌ کلیدی آن است که این سازگاری منفعلانه نبوده، بلکه فعالانه و مبتکرانه بوده است؛ یعنی با کار و کوشش فراوان و تلاش برای آبادانی جهان و بهره‌گیری مناسب از آن همراه بوده است.

Financial Ethics of Yazdi People: An Active Adaptation

In this article, the financial ethics of the Yazdi people and the institutional surrounding that shapes and sustains financial ethics is investigated using the theoretical and methodological foundations of Max Weber. Required data were gathered through qualitative content analysis of the documents of tourist travelogues, biography and memoirs of famous people, and exploratory interviews with informants and relevant reporters. To illustrate the financial ethics of the Yazdi people, the public financial ethics of the individuals were separated from the financial ethics of economic activists (businessmen and craftsmen). According to research findings, the characteristic of &selfraised& can be considered as the main component of public financial ethic and &intellectual synthetic thought& as the main component of businessmen ethic. Special styles of architecture encouraging coexistence and tolerance, strong endowment and charity, the reproducible commercial and industrial economy, and existence of emigration and immigration have had a twoway relationship with this financial ethic. In sum, the main component of financial ethic is &active adaptation&, which has three dimensions: compatibility with the system of existence that emerges in Yazdis faith and religiosity; compatibility with nature and climate reflected in natural structures, and sustainable architecture of the city; and adaptation of the social environment reflected in the acceptance of Zoroastrian and Jewish religious minorities. The key point is that this is not a passive adaptation but it is an active one with diligent work and effort.