تحلیل کیفی بُعدِ اجتماعی مدیریت متمرکز روستایی، از مشروطه تا اصلاحات ارضی: مطالعه‌ روستاهای حاشیه‌ زاینده‌رود در بخش گرکن جنوبی شهرستان مبارکه

بیش از نیم‌قرن متمرکزشدن و یک‌پارچگی اداره‌ امور روستاها، از دوران مشروطه تا اصلاحات ارضی، می‌گذرد. هدف مطالعه‌ حاضر، شناخت نحوه‌ سامان‌بخشی امور روستا در دوره‌ گسترش نظام مالکیت زمین، از مشروطیت تا انجام برنامه‌ اصلاحات ارضی، است. روش این پژوهش کیفی است و با استفاده از تحلیل موضوعی داده‌های حاصل از اسناد و مصاحبه‌ها تجزیه و تحلیل شده است. جامعه‌ آماری این تحقیق روستاهای بخش گرکن جنوبی شهرستان مبارکه است. به‌منظور گردآوری اطلاعات، با پنجاه‌نفر از مطلعان کلیدی درباب مدیریت روستا مصاحبه شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که مالکیت زمین با لغو تیول‌داری گسترش و رسمیت یافت که پیامد آن شکل‌گیری تمرکز مدیریت بر امور روستا بوده است. از یافته‌های مهم این تحقیق شناخت مدیریت متمرکز روستا با عاملیت مالک در اداره‌ امور روستا در حوزه‌های مدیریت آب،  سامان بخشی نظم، انضباط و امنیت در روستا، مدیریت ارتباطات، مدیریت عوامل تولیدی و نیز حمایت مالک از روستاییان، به‌ویژه در ساخت راه‌ها و مدرسه‌ها و مکان‌های عمومی است. از دیگر یافته‌های این تحقیق این است که مالک کدخدا را در فرآیندی پیچیده انتخاب می‌کرد، تایید دولت و پذیرش روستاییان از دیگر شروط کدخدایی بود. نتیجه‌ این تحقیق نشان می‌دهد که مصالحه‌گری، کلیت‌نگری، حمایت‌گری، تجربه‌گرایی، دخالت دولت در کمترین میزان، و فقدان بوروکراسی مهم‌ترین تعیین‌کننده‌های اجتماعی دوره‌ تمرکز مدیریت روستا در حدفاصل زمانی مشروطه تا انجام برنامه‌ اصلاحات ارضی بوده‌اند.