معرفی عوامل ضد تغذیه ای موجود در اقلام خوراکی با منشاء گیاهی و راهکارهای کاهش محتوای آن ها

با رشد صنعت آبزی پروری و عرضه محدود پودر ماهی، استفاده از مواد گیاهی مانند دانه‌های حبوبات (لوپین و نخود)، دانه‌های روغنی (سویا، پنبه ، کلزا و آفتابگردان)، غلات (ذرت، برنج و گندم) را ضروری می‌سازد. کنجالة برگ های غنی از پروتئین، کنسانتره و ایزولة دانه های روغنی غیرخوراکی (جاتروفا، کرچک و چریش) به‌عنوان ترکیبات خوراک ماهی استفاده می شوند. با این حال، چالش اصلی در استفاده از ترکیبات گیاهی غنی از پروتئین در تغذیة ماهی، وجود عوامل ضد تغذیه ای در این نهاده های خوراکی است. عوامل ضد تغذیه ای ترکیباتی هستند که استفاده از مواد مغذی و یا مصرف خوراک را در آبزیان کاهش می دهند و نقش مهمی در تعیین میزان استفاده از گیاهان در خوراک‌دهی حیوانات دارند. این عوامل می توانند باعث سوء تغذیه ریز مغذی ها و کمبود مواد معدنی شوند. مهم ترین عوامل ضد تغذیه ای شامل مهارکننده های پروتئاز، اسید فیتیک، ساپونین، تانن، سیانید، اگزالات، گوسیپول، پلی ساکاریدهای غیرنشاسته ای، فیتواستروژن ها، میموزین و مایکوتوکسین ها هستند. روش ها و فناوری های متداول مختلفی وجود دارد که می توان از آن ها برای کاهش سطوح این عوامل ضد مغذی استفاده کرد. چندین فناوری و روش فرآوری مانند تخمیر، جوانه زنی، سبوس زدایی، اتوکلاو نمودن، خیساندن و ... برای کاهش محتوای ضد مغذی در غذاها استفاده می شود. با این حال، مطالعه و شناخت شیوه های موثر و بهینه‌سازی شرایط بکارگیری آن ها همچنان از اهمیت زیادی برخوردار است. علاوه براین، هر گونة آبزی یک آستانة تحمل امن برای هر یک از مواد ضد تغذیه ای برخوردار است، که پیش از انتخاب شیوة فرآوری باید مدنظر قرار گیرد. مولفه های دیگری چون آثار محیط زیستی و ملاحظات اقتصادی شیوه فرآوری مورد نظر نیز مستلزم توجه ویژه است.

introducing antinutritional factors in plant origin fish feed ingredients and strategies to reduce their contents

due to rapid aquaculture development, limited supply of fishmeal and its increasing cost and demand, using plant derived feed ingredients such as legumes (lupin and peas), oil seed cakes (soy bean, cottonseed, and rape seed), cereals (corn, rice and wheat), meals of protein rich leaves, concentrates and isolate of non-edible oil seeds (jatropha, castor and neem) as fish feed ingredients is compulsory. however, the major challenge in utilizing the protein rich plant ingredients is the presence of anti-nutritional factors. anti-nutritional factors are compounds which reduce the nutrient utilization and/or feed intake of aquatic animals and are important in plant origin feed ingredient contents of feed formulation. these factors can cause malnutrition or reduced micronutrients and minerals uptake. the most important anti-nutritional factors include protease inhibitors, phytic acid, saponin, tannin, cyanide, oxalate, gossypol, non-starch polysaccharides, phytoestrogens, mimosine and mycotoxins. there are various traditional and recent technologies, which can be used to reduce the levels of such anti-nutrient factors. several processing techniques including fermentation, germination, dehulling, autoclaving, soaking etc. are applicable to reduce the anti-nutrient contents of ingredients. however, investigating and appreciation of effective methods and optimizing the conditions of their application is still very demanding. in addition, each aquatic species has tolerable threshold for each of the anti-nutritional substances, which should be considered before choosing the processing method. other issues including the environmental concerns of the processing method and its economic viability also deserve special attention.