سرمایه‌‌داری مجازی، زایش ستم و ژانوس رهایی: مطالعۀ‌‌ انتقادی برساخت ستم‌‌دید‌‌گی کردهای ایران در فیس‌‌بوک

پژوهش حاضر دربارۀ چگونگی برساخت ستم‌‌دیدگی کردهای ایران در فیس‌‌بوک ازنظر انتقادی مطالعه و بررسی کرده است. ایدۀ نظری این مقاله، این است که منطق سرمایه‌‌داری مجازی بر فیس‌‌بوک کردی حاکم است و ایدئولوژی‌‌های مختلف وضعیت‌‌های گوناگون مرتبط با کردها را به نفع خودشان مصادره می‌‌کنند. روش پژوهش، مردم‌‌نگاری انتقادی مجازی است و فیس‌‌بوک کردی برای میدان مطالعه انتخاب شده است. روش نمونه‌‌گیری از نوع نمونه‌‌گیری هدفمند (نمونه‌‌گیری شبکه‌‌ای، نمونه‌‌گیری گلوله‌‌برفی و نمونه‌‌گیری نظری) بوده است. داده‌‌های پژوهش شامل مصاحبه‌‌های ساختارنیافتۀ آنلاین و چهره‌‌به‌‌چهره، یادداشت‌‌های میدانی حاصل از مشاهدات مشارکتی و غیرمشارکتی و تصاویر و ویدئوهای فیس‌‌بوکی بوده است. برای تحلیل داده‌‌ها از روش نظریۀ مبنایی برساختی استفاده شده است. یافته‌‌های پژوهش بیانگر این‌اند که ستم‌‌دیدگی کردها در فیس‌‌بوک توسط ایدئولوژی مصادره می‌‌شود. ایدئولوژی، شکلی از لذت قومی ازلی را بازتعریف می‌‌کند، سرقت آن توسط یک دیگری سیاه را برساخت می‌‌کند و درنهایت، ممکن‌بودن بازپس‌‌گیری لذت قومی به‌سرقت‌رفته را تنها با پیروی از انگاره‌‌های ایدئولوژیک مدنظر خودش تحقق‌پذیر می‌‌داند؛ این در حالی است که این ایدئولوژی‌‌ها به وضعیت ستم‌‌دیدگی خاتمه نمی‌‌دهند؛ بلکه تولیدکنندۀ شکل جدیدی از ستم‌‌دیدگی‌اند. به‌طور کلی، در فیس‌‌بوک کردی شاهد زایش ستم و ژانوس رهایی هستیم. این مسئله به معنای وجودنداشتن امکان رهایی‌‌بخشی واقعی نیست. فیس‌‌بوک کردی مانند هر فضای دیگری، همزمان با سلطۀ ایدئولوژیک، امکان‌‌های مختلف را برای رهایی‌‌بخشی و مقاومت تولید می‌‌کند. درون این امکان‌‌هاست که می‌‌توان شکلی از رهایی‌‌بخشی را جستجو کرد که به جای تمرکز بر ویرانی و مرگ «دیگری»، بر گفتگو و همزیستی مسالمت‌‌آمیز تاکید می‌‌کند.

Virtual Capitalism, Birth of Uppressedness and Janus of Emancipation:A critical study of Construction of the Iranian Kurds’ Uppressedness on Facebook

In this study, we have critically looked into the Iranian Kurds’ constructed uppressedness on Facebook. Our theoretical idea is that the logic of virtual capitalism prevailing on Kurdish Facebook Like in other spaces is dominant and different ideologies, including nationalism, confiscate various Kurdishrelated statuses in their own interests. The research method is virtual critical ethnography and Kurdish Facebook is selected as the study field. Sampling method is Mixed Purposive Sampling (Various sampling techniques such as Network sampling, snowball sampling, and theoretical sampling). Data were obtained from 39 unstructured interviews, field notes and from 8 months of participatory observation, 13 months of nonparticipatory observation, 6,000 Facebook images and 112 videos posted on Facebook. To analyze the data, we used the Constructivist Grounded Theory method. Findings show that Kurdish uppressedness on Facebook is confiscated by ideology. That is, the ideology of nationalism constructs a form of premordial ethnic euphoria stolen by the Black Other, and finally offers the possibility of reclaiming it. From the nationalistic point of view, emancipation is possible only by following the Facebook subject of ideological ideas of nationalism. Meanwhile, the ideology of nationalism not only does not end the uppressedness, but already reproduces of a new form of uppressedness. Overall, we see birth of uppressedness and Janus of Emancipation in Kurdish Facebook.