پاسخ کرم خاکی eisenia fetida به تنش شوری و آلودگی سرب در خاک تیمار شده با کود گاوی

شوری و آلودگی ناشی از فلزات سمی به عنوان دو تنش زیست‌محیطی می‌توانند به‌صورت هم‌زمان رشد و فعالیت کرم‌های خاکی را تحت تاثیر قرار دهند. اثر مشترک این دو تنش غیرزیستی بر کرم های خاکی، به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اهمیت کرم های خاکی در زیست بوم، بررسی اثرمتقابل عوامل تنش زا بر رشد و فعالیت این جانداران ضروری است. در این پژوهش اثر مشترک شوری ناشی از نمک کلرید سدیم و آلودگی سرب بر جمعیت و فعالیت کرم‌های خاکی eisenia fetida در شرایط گلخانه‌ مطالعه شد. این آزمایش با 3 فاکتور شامل آلودگی (شاهد و 30 میلی گرم سرب بر کیلوگرم خاک)، شوری (شاهد، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر) و کود گاوی (شاهد و 4 درصد وزنی)، به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه ی کاملاً تصادفی با 4 تکرار اجرا گردید. نتایج نشان داد که افزایش سطوح شوری خاک قابلیت دسترسی سرب را افزایش می‌دهد و سمیت این فلز را برای کرم های خاکی تشدید می‌کند. در مقابل افزودن کود گاوی در همه‌ی سطوح شوری، قابلیت دسترسی این فلز را کاهش می دهد. جمعیت، وزن مرطوب و خشک کرم و وزن مرطوب و خشک فضولات تولید شده توسط کرم های خاکی به صورت معنی دار (05/0>p) تحت تاثیر برهمکنش شوری و آلودگی قرار گرفتند. این شاخص ها در خاک آلوده و مبتلا به شوری 8 دسی زیمنس بر متر کمترین مقادیر را دارا بودند، به طوری‌که جمعیت کرم های خاکی 59 درصد، وزن مرطوب و خشک کرم های خاکی به ترتیب 28 و 18 درصد و وزن مرطوب و خشک فضولات تولیدشده به ترتیب 18 و 10 درصد کاهش داشتند. ماهیت اثر مشترک دو تنش شوری و آلودگی بر شاخص‌های رشد و فعالیت کرم‌های خاکی در غیاب کود گاوی اغلب به‌صورت هم‌افزا تا هم کرداری بود. کاربرد کود گاوی ضمن بهبود شاخص های رشد و فعالیت کرم های خاکی، آثار منفی شوری را در خاک‌های آلوده تعدیل نمود و اثرات مشترک این دو تنش را به پادکرداری تغییر داد. به‌طور خلاصه، جمعیت، وزن و فعالیت این گونه ی کرم خاکی نسبت به برهمکنش دو تنش شوری و آلودگی بسیار حساس می باشند و محیط‌های‌ آلوده و شور پتانسیل بیشتری برای آسیب‌رسانی به این جانداران خاکزی دارند ولی افزایش ماده آلی خاک این اثر زیان‌بار را کاهش می دهد.