بررسی وضعیت آلودگی به عناصر کروم، نیکل و کبالت در خاک‌های متاثر از سازندهای افیولیتی در منطقه نی‌ریز استان فارس

سازندهای افیولیتی دارای مقدار زیادعناصر سنگین مانند کروم و نیکل می باشند. با این حال، مطالعات در مورد بررسی وضعیت آلودگی خاک‌های تشکیل شده بر روی این سازندها مورد توجه کافی قرار نگرفته است. تحقیق حاضر با هدف بررسی وضعیت آلودگی خاک های تشکیل شده بر روی این سازندها از نظر مقدار کروم، نیکل و کبالت در منطقه نی ریز انجام شد. بر اساس مطالعات خاک شناسی، در سه واحد اراضی شامل تپه، مخروط‌افکنه و پلایا، 7 خاکرخ حفر گردید. نمونه‌های خاک از افق‌هاو نمونه‌های سنگ از سازند افیولیتی تهیه شد. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها و مقدار کل عناصر کروم، کبالت و نیکل در خاک و سنگ، تعیین گردیدند. نتایج نشان داد غلظت کروم در خاک ها (میانگین 2200 میلی گرم برکیلوگرم) 10 تا 40 برابر حد آستانه استاندارد ایران و اروپا (به ترتیب 100 و 150 میلی گرم برکیلوگرم)، غلظت نیکل (میانگین 300 میلی‌گرم برکیلوگرم) 10 برابرحد آستانه استاندارد ایران و اروپا (به ترتیب 50 و 75 میلی گرم برکیلوگرم) و مقدار کبالت (میانگین 19 میلی گرم برکیلوگرم) زیر حد آستانه (40 میلی گرم برکیلوگرم) بود. مقادیر این عناصر در خاک های افیولیت ها بیشترین و در خاک های مخروط افکنه کمترین بود. مقدار شاخص زمین انباشتگی برای سه عنصر در خاک های افیولیتی حداکثر و مخروط افکنه (حدود 7/7) و در حاشیه پلایا (9/3 تا 2/6) کاهش چشم گیر داشت. مقدار فاکتور غنی شدگی برای نیکل نیز در تپه های افیولیتی (میانگین 6/0) به سمت مخروط افکنه (میانگین 7/0) تقریبا ثابت و در پلایا (میانگین 1/0) کاهش و برای دو عنصر دیگر از افیولیت ها (به ترتیب 9/0 و 6/0 برای کروم و کبالت) به سمت مخروط افکنه ( 5/0 برای هر دو عنصر) و پلایا (به ترتیب، 3/0 و 1/0 برای کروم و کبالت) کاهش نشان داد. مقادیر شاخص زمین انباشتگی در خاک ها، وجود آلودگی را تایید کرد و مقادیر فاکتور غنی شدگی نیز بیانگر این بود که منشاء عناصر در خاک از منشاء مواد مادری و از توده افیولیتی منطقه است. مطالعات آتی در زمینه امکان انتقال این عناصر به آب زیرزمینی و باغ‌های میوه موجود در مخروط افکنه قلعه بهمن ضروری به نظر می رسد.