مقایسه تولید رواناب سطحی، ‌هدررفت خاک و عناصر غذایی در آبخیز‌های نمونه و شاهد کاخک، استان خراسان رضوی

مهار تخریب اراضی به‌منظور حفظ ثروت‌های ارزشمند طبیعی، امری حیاتی به‌شمار می‌رود. در همین راستا، یکی از موارد مدیریت های علمی و بهینه کشاورزی و منابع طبیعی به عنوان اصولی‌ترین مولفه های مهم توسعه پایدار، کمّی‌سازی رواناب تولیدی، هدرفت خاک و عناصر غذایی از عرصه های منابع طبیعی و در شرایط سخت مدیریتی است. با این وجود، پژوهش‌های جامع و مقایسه‌ای ارزیابی میزان تولید رواناب سطحی و هدررفت خاک و نیز عناصر غذایی در اثر الگوهای مختلف مدیریتی بسیار محدود مورد توجه قرار گرفته است. لذا پژوهش حاضر با هدف مقایسه تولید روان‌آب سطحی، هدررفت خاک و عناصر غذایی در دو آبخیز حفاظت ‌شده (نمونه) و حفاظت نشده (شاهد) در حوزه آبخیز کاخک گناباد برنامه‌ریزی شد. بدین منظور پژوهش حاضر در کرت‌هایی با ابعاد استاندارد 1/22× 8/1 متر در هر یک از آبخیزهای نمونه و شاهد، در سه دامنه‌ شرقی، غربی و شمالی و با سه تکرار و در مقیاس رگبارهای طبیعی اتفاق‌ افتاده از سال 1390 تا اوایل سال 1393 صورت پذیرفت. نتایج پژوهش صورت گرفته نشان داد که اختلاف هدررفت خاک، غلظت نیتروژن، غلظت پتاسیم و غلظت رسوب در آبخیزهای نمونه و شاهد معنی‌دار (p<0/05) بوده، بدین صورت که مقادیر هدررفت خاک، غلظت نیتروژن، غلظت پتاسیم و غلظت رسوب در آبخیز شاهد به‌ترتیب 35/1، 23/0، 25/257 و 9/7 و در آبخیز نمونه به‌ترتیب 17/0، 17/0، 9/402 و 41/4 بود. علاوه‌ بر آن، نتایج به‌دست آمده نشان داد که اختلاف حجم رواناب و غلظت فسفر در دو آبخیز نمونه و شاهد معنی‌دار (p>0/05) نبود، بدین صورت که مقادیر آن‌ها در آبخیز شاهد به‌ترتیب 6/238 و 28/20 و در آبخیز نمونه به‌ترتیب 6/169 و 04/15 بوده است. مطالعه صورت گرفته نشان داد که تداوم الگوی حفاظتی برای حفظ کمیت و کیفیت منابع آب و خاک ضروری است.