جذب و واجذب سرب در برخی از خاک های آهکی استان آذربایجان غربی

فراهمی فلزات سنگین به توزیع این فلزات بین فاز محلول و جامد خاک بستگی دارد و توسط هم‌دما های جذب بیان می شود. در این پژوهش 20 نمونه خاک سطحی (30-0 سانتی‌متر) متعلق به پنج زیرگروه از خاک های زراعی استان آذربایجان غربی انتخاب شد. هم‌دمای جذب سرب در خاک-ها با به تعادل رساندن خاک با محلول هایی با غلظت های صفر،100، 300، 500، 700، 1100 و 1300 میلی گرم سرب در لیتر از منبع نمک نیترات سرب و در محلول زمینه 01/0 مولار نیترات سدیم به‌دست آمد. کانی ایلایت، رس غالب زیر گروه های تیپیک اندواکواپتس (te)، تیپیک هاپلوزرپتس ((th و تیپیک کلسی زرپتس ((tc و کانی اسمکتایت، رس غالب در زیر گروه های ورتیک اندواکواپتس (ve) و ورتیک کلسی زرپتس (vc) بود. در خاک های مختلف کربنات کلسیم معادل فعّال (acce) از 3/4 تا 8/7 درصد؛ کربنات کلسیم معادل (cce) از 2/6 تا 16 درصد و رس از 31 تا 45 درصد متغیر بودند. معادلات لانگمویر، فروندلیچ و خطی به داده های جذب سرب برازش یافتند. مدل فروندلیچ (70/0 > r2 > 98/0) و مدل خطی (51/0 > r2 > 94/0) برازش مناسبی با داده ها داشتند. مدل لانگمویر (71/0 > r2 > 99/0) تنها به برخی از خاک های مورد مطالعه، که عمدتاً cce کمی داشتند، برازش یافت. همبستگی مثبت معنی داری بین cce با حداکثر جذب سرب (b) (01/0p ? ;84/0r =) و همچنین با پارامتر a فروندلیچ (001/0p ? ;78/0r =) مشاهده شد. همبستگی مثبت معنی داری بین ضریب توزیع ((ksd با acce (01/0 p ? ;55/0r =) به‌دست آمد. مطالعات رگرسیونی چند متغیره گام به گام نشان داد که 62 درصد تغییرات در پارامتر a فروندلیچ و ظرفیت جذب سرب در خاک های آهکی، ناشی از cce (001/0 p ? ;62/0r =) بود. با این حال، ph نسبتاً بالای خاک های مورد مطالعه (0/7 تا 0/8) و حضور مقادیر نسبتاً بالای کربنات آزاد و فعّال در این خاک ها به همراه ظرفیت جذب بالای آنها، امکان تشکیل فاز جامد رسوب به شکل کربنات سرب را تبیین می نماید. پیوندهای قوی و برگشت ناپذیر سرب در خاک های مورد مطالعه مشاهده شد. می توان نتیجه گیری کرد که رس و cce مهمترین وی‍ژگی-های خاک در کنترل جذب سرب در خاک های مورد مطالعه هستند.