تاثیر کاربرد نیتروهیومیک اسید بر برخی ویژگی‎های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه دارویی مرزه (satureja hortensis l.)

مصرف کودهای شیمیایی نیتروژن دار مشکلات عدیده‎ای همچون آلودگی آب‎های زیرزمینی، غنی شدن آب‎های سطحی و کاهش کیفیت گیاهان دارویی را به همراه دارد. در پژوهش حاضر، تاثیر هیومیک اسید نیتروژن‎دار شده یا نیتروهیومیک اسید (‏nha‏) بر رشد و ترکیب عنصری گیاه مرزه و نیز هدررفت نیتروژن ‏بررسی شد. برای این منظور، ‏nha‏ از واکنش نیتریک اسید با هیومیک اسید (‏ha‏) استخراج‎شده از لئوناردیت شرکت ‏گلسنگ کویر یزد تهیه شد و ویژگی‌های آن با استفاده از روش طیف‎سنجی مادون قرمز (ft-ir) و درصد نیتروژن آن به روش آنالیز ‏chns‏ تعیین گردید. سپس، یک آزمایش گلخانه‎ای با کشت گیاه مرزه در قالب طرح کاملاً تصادفی با 16 تیمار شامل شاهد (بدون مصرف اوره، ‏ha‏ و ‏nha‏)، ‏اوره (‏u1‎، ‏u2‎‏ و ‏u3‎‏)، هیومیک اسید (‏ha1‎، ‏ha2‎‏ و ‏ha3‎‏)، اوره-هیومیک اسید (‏u1ha1‎، ‏u2ha2‎‏ و ‏u3ha3‎‏)، نیتروهیومیک ‏اسید (‏nha1‎، ‏nha2‎‏ وnha3‎‏) و اوره-نیتروهیومیک اسید (‏u1nha1‎، ‏u2nha2‎‏ و ‏u3nha3‎‏) در 3 تکرار انجام شد. سطوح تیمارها به میزان ‏‎ mg n kg-1‎‏40 برای سطح اول،‏‎ mg n kg-1‎‏ 80 برای سطح دوم و ‏‎ mg n kg-1‎‏120 برای سطح سوم تعیین ‏شد و در تیمارهای مخلوط، سهم برابری از نیتروژن برای اوره و ‏ha‏ و یا اوره و ‏nha‏ در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که nha نسبت به ha از اسیدیتی کل و نیز محتوای نیتروژن بیش‌تری برخوردار بود. به‌علاوه، اغلب صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه مرزه شامل سطح برگ، ارتفاع گیاه، طول ریشه، قطر ساقه، وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه و نیز شاخص کلروفیل، غلظت نیتروژن، فسفر، ‏پتاسیم، نیترات و آنزیم نیترات ردوکتاز در تیمارهای  nhaبه‎طور معناداری بیش‌تر از تیمارهای ha بودند. همچنین، بیش‌ترین وزن خشک بخش‌ هوایی در تیمارهای تلفیقی u3nha3 و u3ha3 و تیمار u3 مشاهده شد. میانگین شدت افزایش غلظت نیترات بخش هوایی با افزایش سطح نیتروژن در تیمارهای اوره 1/77 برابر تیمارهای تلفیقی unha بود. نتایج نشان داد که آبشویی نیترات از خاک با کاربرد تیمار ‏u3nha3‎‏ حدود 40/5 ‏درصد نسبت به تیمار u3 کاهش یافت. یافته‎های این پژوهش نشان داد‎‎ که کود تلفیقی ‏unha‏ می‎تواند به‌عنوان یک کود نیتروژن‌دار در افزایش عملکرد و شاخص‎های رشد گیاه دارویی مرزه مطرح گردد.

effect of nitrohumic acid application on some morphological and physiological characteristics of savory plant (satureja hortensis l.)

introductionsavory is considered one of the most important medicinal plants, which is used in various food and medical industries. nitrogen (n) plays a major role on the growth and yield of medicinal plants. therefore, an adequate supply of n is required for successful production of savory. however, the application of chemical n fertilizers is associated with many obstacles such as groundwater ‎pollution, n enrichment of surface waters, and drop in the quality of plants. ‎accordingly, nowadays, great attention has been paid to organic fertilizers. in this regard, humic acid-based fertilizers have shown promising results. humic acids (has) could be converted into nitrohumic acids (nhas) through the nitration process, in which nitro groups (no2) are located on the aromatic rings. this process increases the n content of the ha. thus, ‎‎nhas can be used as organic n fertilizers in the cultivation of medicinal plants whose organic production is a priority. however, the ‎effects of these types of fertilizers on plant growth and physiological characteristics have not been well ‎understood. accordingly, the present study for the first time investigates the effectiveness of nha on the ‎morphological and physiological characteristics of savory, as well as n loss through leaching.‎materials and methodsin the current study, ha was initially extracted from leonardite (purchased from yazd golsang kavir company) as a rich source of ha. then, nha was prepared through the nitration process using nitric acid (50% by volume). after that, using ft-ir (fourier transform infrared spectroscopy) and chns analysis the extracted ha and nha were characterized, and their n content was determined. afterward a ‎greenhouse experiment in a completely randomized design (crd) with three replications was conducted ‎to determine the effects of 16 treatments, including control (without urea, ha and nha), urea (u1, u2 and u3), humic acid ‎‎(ha1, ha2 and ha3), nitrohumic acid (nha1, nha2 and nha3), urea-humic acid (u1ha1, u2ha2‎ and u3ha3), and urea-nitrohumic acid (u1nha1, u2nha2 and u3nha3) on the morphological ‎and physiological characteristics of savory plant. the treatment levels were ‎determined as 40, 80, and 120 mg n kg-1 for the first, second and third level of the treatments, respectively. in the combined treatments of urea and ha or nha, an equal fraction of the total nitrogen (n) was applied. at the end of the experiment, standard methods were used to assess various characteristics, including root length, leaf area, plant height, root volume, wet and dry weights of shoot and root, leaf chlorophyll index, concentrations of phosphorus, potassium, nitrogen, nitrate, and nitrate reductase in both the shoot and root. additionally, leaching was conducted on specific days during the experiment, and the leachate was collected for nitrate measurement.