غلظت عناصر کم‌مصرف در ارقام گندم نان با روی‌کارایی متفاوت در شرایط کمبود روی و روی کافی

کمبود عناصر کم مصرف، به ویژه روی، به خاطر کاهش رشد و نمو گیاهان و در نتیجه تحت تاثیر قرار دادن زندگی انسان ها یک مشکل جهانی است. بعضی از راه کار های مورد استفاده توسط گیاهان رویکارا برای جذب و استفاده بهینه از روی خاک ممکن است در جذب دیگر عناصر کم مصرف از جمله آهن، مس و منگنز تداخل ایجاد کند. برای مطالعه اثر کمبود روی بر غلظت عناصر روی، آهن، مس و منگنز در ریشه، شاخساره و دانه ارقام گندم نان با روی کارایی متفاوت، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه در سال 1396 انجام شد. به این منظور چهار رقم گندم نان شامل دو رقم رویکارا (بیات و نیک نژاد) و دو رقم رویناکارا (هیرمند و کرج 1) در گلدان های حاوی خاک شنی شسته شده ی بدون روی (عدم کاربرد روی) و حاوی روی کافی (کاربرد 5 میلی گرم درکیلوگرم) کاشته شدند. نمونه گیری از ریشه و شاخساره در مرحله 30 درصد سنبله دهی و دانه در زمان رسیدگی کامل انجام گرفته و غلظت عناصر روی، آهن، مس و منگنز در اندام ها اندازه گیری شد و میانگین ارقام رویکارا و میانگین ارقام رویناکارا محاسبه گردید. نتایج نشان داد کاهش روی خاک باعث شد در ریشه، غلظت آهن و مس (به‌ترتیب 37.97 و 7.9 درصد) و در دانه، غلظت آهن و منگنز (به ترتیب 24.58 و 6.33 درصد) افزایش یابد. هم چنین با کاهش روی خاک، غلظت منگنز در ریشه (15 درصد) و غلظت آهن، مس و منگنز در شاخساره (به ترتیب 39.44، 28.5 و 16.19 درصد) و غلظت مس در دانه (24.51 درصد) کاهش پیدا کرد. در مقایسه با ارقام رویناکارا، غلظت روی، مس و منگنز ریشه (به ترتیب 13.4، 44.88 و 10.32 درصد) و غلظت آهن دانه ارقام رویکارا (6.42 درصد) بیش تر بود. در شرایط کمبود روی، ارقام رویکارا از غلظت آهن ریشه (18.55 درصد) و غلظت روی دانه (11 درصد) بیش تری نسبت به ارقام رویناکارا برخوردار بودند. مقایسه توانایی انتقال نسبی عناصر به شاخساره ارقام با روی کارایی متفاوت نشان داد، در شرایط کمبود روی، ارقام رویکارا از توانایی کم تری در انتقال روی (53.85 درصد)، آهن (29.69 درصد)، مس (21.69 درصد) و منگنز (50.17 درصد) در مقایسه با ارقام رویناکارا (به ترتیب با 79.77، 37.68، 27.65 و 70.91 درصد) برخوردار بودند. به طورکلی می توان گفت، ارقام رویکارای گندم نان از غلظت عناصر کم مصرف روی، آهن و منگنز بیش تری در ریشه و دانه برخوردار بوده و قابلیت استفاده از عناصر کم مصرف در اندام های آن ها بیش تر از ارقام رویناکاراست، با این حال ارقام رویکارا از توانایی کم تری در انتقال روی، آهن، مس و منگنز از ریشه به شاخساره برخوردار هستند.

Micronutrients Concentrations in Bread Wheat Cultivars with Different Zn-Efficiency under Zn Deficient and Zn Sufficient Conditions

Introduction:The lack of micronutrients through a decrease in plant growth, which is related to human health, can be a global problem. Micronutrient deficiency reduces the immunological capacity of plant and animals by which they resist against several chronic diseases. This fact has been brought into sharp focus in the last decade because of a large proportion of people being deficient in micronutrients. The micronutrients such as zinc (Zn), iron (Fe), copper (Cu), and manganese (Mn) are more important than the others and therefore, they are essential to all living creatures. Zn deficiency is the most noticeable one since it has an influential effect on the production of agricultural products, and consequently, quality of people’s life and health. One of the common methods to reduce the shortage of Zn is using Znefficient cultivars. These cultivars have more biomass than Zninefficient cultivars. However, some micronutrient supply strategies used by these cultivars could have a negative effect on the absorption process of the other micronutrients. Therefore, in the current study, an experimental approach was proposed to evaluate the effect of Zn deficiency on the concentrations of Zn, Cu, Fe, and Mn in the root, shoot, and grain of bread wheat cultivars with differential Zn efficiency. In addition, the capability of transferring the micronutrients from the root system to the shoot system was analyzed.  Materials and Methods: A greenhouse study was conducted using a factorial experiment based on completely randomized design (CRD) with three replications. The first factor was two levels of Znefficient (data represent the average for Bayat and Niknejhad) and Zninefficient (data represent the average for Hirmand and Karaj1) cultivars, and the second factor was two levels of Zn, including Zn deficiency (no application of Zn) and Zn sufficient (application of 5 mg Zn per kg soil). Soil samples passed through a 2 mm sieve and washed five times with doubledistilled deionized water to remove soluble salt and organic matter. Soil samples were dried at room temperature (2025 oC), and the necessary nutrients were added. Seeds were sown in polyethylene pots containing 4.5 kg of prepared soil after disinfection. To prevent nitrogen (N) deficiency, ammonium nitrate (NH4NO3) was applied to the treatments every 14 days. Daily irrigation was carried out using doubledistilled deionized water to maintain field capacity. Sampling of root and shoot was performed at 30% of the heading stage and from the seeds after complete ripening. Finally, the concentration of Zn, Fe, Cu and Mn was measured in root, shoot and grain. The relative ability of Zn, Fe, Cu and Mn translocation from root to the shoot was calculated in the studied cultivars. Analysis of variance was performed using SAS software and comparison of means was done at 1% Duncan’s multiple range test (DMRT). Results and discussion:The results revealed that the concentrations of root Fe and Cu increased by 37.97% and 7.9%, respectively, under soil Zn deficiency. There was also an increase in Fe and Mn concentrations of the grain by 24.58% and 6.33%, respectively.  Furthermore, the decrease of Zn in soil resulted in a reduction of Mn concentration in the root by 15%, Fe, Cu, and Mn concentrations in the shoot by 39.44, 28.5, and 16.19%, respectively. Under Zn deficiency condition, Cu concentration in grain (24.51%) decreased. Zn, Cu and Mn concentrations of roots (13.4, 44.88 and 10.32%, respectively) and Fe concentration of grain (6.42%) in Znefficient cultivars were higher compared to Zninefficient cultivars. In the case of Zn deficiency, Znefficient cultivars had a higher concentration of root Fe (18.55%) and grain Zn (11%) than those of the Zninefficient cultivars. Comparison of the relative translocation ability of micronutrients from root to shoot in the studied bread wheat cultivars showed that Znefficient cultivars had less ability to transfer Zn (53.85%), Fe (29.69%), Cu (21.69%) and Mn (50.17%) compared to Zninefficient cultivars (79.77%, 37.68%, 27.65% and 70.91% respectively) under soil Zn deficiency. Conclusions: On average, the Znefficient cultivars of bread wheat contained higher concentrations of Zn, Fe, and Mn in root and grain. Moreover, the possibility of using micronutrients in their organs was higher compared to the Zninefficient cultivars. Znefficient cultivars also had less ability to transfer Zn, Fe, Cu and Mn from root to the shoot. The obtained results can be used for micronutrient biofortification and significant improvements of Zn content in wheat grain and to bring the improved varieties to the field.