بررسی رابطه تغییرات رطوبت خاک با شاخص های اقلیمی در رویشگاه جنگلی مله سیاه در استان ایلام

پایش مستقیم رطوبت خاک و استخراج داده های رطوبت به صورت نقطه ای نه تنها پر هزینه و وقت گیر است، بلکه در سطوح وسیع، غیر عملی است. این در حالی است که خشک سالی پدیده ای منطقه ای بوده و برای پایش آن به داده های وسیع و منطقه ای نیاز است از این رو، برآورد رطوبت خاک با استفاده از داده های هواشناسی گزینه ای مناسب است. پژوهش حاضر با بررسی امکان برآورد رطوبت خاک جنگل از طریق پارامترهای آب و هوایی از جمله بارندگی، دمای متوسط، میانگین حداکثر دما، میانگین حداقل دما، رطوبت نسبی، حداقل دمای مطلق، حداکثر دمای مطلق و رطوبت نسبی انجام شد. برای این منظور، در دو دامنه جنوبی و شمالی رویشگاه جنگلی مله سیاه در ایلام، تعداد ١٨ جفت حس‌گر سنجش رطوبت در عمق های 5٠، ٧٠ و ١١٠ سانتی متری نصب و رطوبت خاک، با استفاده از دستگاه تی دی آر5 در فاصله زمانی ماهانه در مدت سه سال متوالی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که می‌توان از شاخص های هواشناسی برای برآورد بیلان رطوبت خاک در عرصه‌های جنگلی مورد مطالعه، که اندازه‌گیری مستمر و گسترده رطوبت خاک در آنها مشکل است، به نحو مطلوبی استفاده کرد. میزان رطوبت خاک این منطقه در شهریور ماه به حداقل خود می رسد. رطوبت ماهانه خاک، حتی در عمق زیاد، بیش ترین همبستگی را با پارامترهای اقلیمی همان ماه داشته و در این رابطه میانگین دما و رطوبت نسبی هوا به ترتیب بیش ترین همبستگی را نشان داد. مقدار ضریب تبیین (r2) برای رابطه رگرسیونی، حدود ٩3/٠ بود که نشان دهنده برآورد بسیار مناسب رطوبت خاک به ‌وسیله مدل می‌باشد. لذا بطورکلی می توان نتیجه گرفت که بر اساس پارامترهای حاصل از ایستگاه های هواشناسی نزدیک، می توان وضعیت بیلان رطوبت خاک جنگل را به نحو مناسبی برآورد و حتی حداقل برای یک ماه آتی پیش بینی نمود.