بررسی اثر کم آبیاری بخشی ریشه در دورهای آبیاری مختلف بر کارایی مصرف آب و پارامترهای رشد گیاه آفتابگردان

مبنای کم‌آبیاری بخشی ریشه، آبیاری متناوب نیمی از ریشه و خشک نگه داشتن نیمه دیگر است. ریشه گیاه در قسمت تر، آب کافی را جذب می‌کند؛ بخش دیگر از ریشه در خاک خشک، با عکس العمل نسبت به خشکی و فرستادن علایمی به روزنه‌ها، با تحت تآثیر قرار دادن مقدار بازشدگی آن ها، باعث کاهش تلفات آب می‌شود. این پژوهش روی گیاه آفتابگردان در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، در سالهای 1394 و 1395 اجرا شد. برای اجرا از آزمایش کرت های خرد شده با سه فاکتور اصلی (دور آبیاری) و سه فاکتور فرعی (مقدار آب آبیاری) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار استفاده شد. دورها شامل آبیاری بعد از 20، 35 و 50 میلی‌متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس a بود (به‌ترتیب f-20، f-35 و f-50). مقدار آب آبیاری در 3 مقدار 100%، 75% و 55% نیاز آبی بود (به ترتیب fi، prd-75 وprd-55). اجرای fi به صورت معمولی (دو طرفه) و prd-75 و prd-55 به صورت متناوب در طرفین ریشه (آبیاری بخشی) بود. در بررسی عامل دور آبیاری، بر مبنای نتایح 2 سال انجام آزمایش، بهترین نتایج برای پارامترهای رشد گیاه، در دور آبیاری بعد از 20 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس a بود. همچنین بهترین نتایج برای پارامترهای رشد گیاه آفتابگردان در آبیاری کامل نتیجه شد. با توجه به وجود اختلاف معنی دار در غالب پارامترهای رشد بین آبیاری کامل و کم آبیاری بخشی ریشه در سطح 55%، در صورت اجرای کم‌آبیاری بخشی ریشه، سطح 75% برای کم آبیاری توصیه می‌شود. در مورد عامل دور آبیاری، برای غالب پارامترهای رشد گیاه بین تیمارهای f-20 و f-50 اختلاف معنی دار وجود داشت؛ لذا با در نظر گرفتن این مورد و نیز مساله افزایش هزینه بهره برداری با کاهش دور آبیاری، دور آبیاری f-35 توصیه می شود. بررسی مشخصه کارایی مصرف آب آبیاری برای عامل دور آبیاری حاکی از وجود اختلاف معنی دار بین هر سه دور آبیاری بود. بیشترین مقادیر در f-50 و کمترین مقادیر در f-20 حاصل شد. با وجود افزایش در مقدار مشخصه کارایی مصرف آب آبیاری در prd-75 در مقایسه با سایر تیمارها برای هر دو سال انجام آزمایش، این اختلاف معنی دار نبود. با توجه به عدم وجود اختلاف معنی دار بین تیمار دور آبیاری f-35 و f-50 در سال دوم آزمایش و نیز وجود افزایش نسبی در مقدار این مشخصه در prd-75 در مقایسه با دو تیمار دیگر، به منظور داشتن کارایی مصرف آب بیشتر، انجام کم آبیاری بخشی ریشه در سطح 75% با دور آبیاری f-35 توصیه می شود. با بررسی همزمان مشخصه کارایی مصرف آب آبیاری و نیز پارامترهای رشد گیاه آفتابگردان، این نتیجه حاصل شد که با بهره گیری از prd-75 در دور آبیاری f-35، میتوان ضمن صرفه جویی در مصرف آب آبیاری و افزایش در مشخصه کارایی مصرف آب آبیاری، با کمترین کاهش ها در مشخصه های رشد گیاه آفتابگردان مواجه شد.