بررسی برخی ابعاد اقتصادی و اکولوژیکی تعاونی‌های کشاورزی: مطالعه موردی استان مرکزی

مطالعه حاضر به‌منظور بررسی برخی ابعاد اقتصادی (هزینه‌های تولید، رشد مکانیزاسیون، تغییر عملکرد در واحد سطح، تغییر سطح زیرکشت محصولات و بازدهی منابع تولید) و اکولوژیکی (حفظ محیط‌زیست با جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک و استفاده مناسب از سم وکودهای شیمیایی) ناشی ‌از تاسیس تعاونی‌های تولید روستایی استان مرکزی بر اعضا و نیز محیط حوزه عمل آن‌ها، با روش پیمایشی‌_پس رویدادی (با استفاده از پرسش‌نامه با ضریب پایایی 78 درصد و مقایسه وضعیت تولید محصول توسط بهره‌برداران عضو قبل و بعد از عضویت در تعاونی‌ها) انجام شده است. نتایج مطالعه نشان داد: تشکیل ‌تعاونی‌ها،‌ موجب افزایش سطح بهره‌گیری اعضا از ادوات مکانیزه (آماده‌سازی 89/5، کاشت 77/0، داشت 86/1 و ادوات تکمیلی63/4 هکتار)، افزایش سطح زیرکشت محصولات اعضا به‌خصوص چغندرقند، سیب‌زمینی، لوبیا و جوآبی از 05/8-38/1 برابر (در مقایسه با سایر نقاط استان)، افزایش عملکرد محصولات اعضا تعاونی‌ها (گندم آبی6/0، گندم دیم 97/0، لوبیا 37/0، جوآبی 18/. و علوفه 6/1تن درهکتار) شده است. ولی در افزایش بازدهی آب مزارع و کاهش فرسایش آبی خاک اراضی اعضا ، موفقیت لازم را نداشته‌اند. متوسط مصرف کود ازته اعضا در گندم آبی، جوآبی، سیب‌زمینی، کلزا و چغندرقند از متوسط توصیه آزمایشگاه کمتر، ولی در لوبیا بیش از دو برابر بوده است. متوسط مصرف کودهای فسفاته در گندم آبی، سیب‌زمینی، لوبیا و کلزا به‌ترتیب 2، 5/3، 2 و3/1 برابر توصیه آزمایشگاه و مصرف کودهای پتاسه در گندم و جوآبی، سیب زمینی، لوبیا، کلزا و چغندرقند به‌ترتیب کمتر از 25/0، 13/0، 5/0، 1/0 ، 13/0و 2/0 برابر مقدار توصیه آزمایشگاه بوده است. متوسط مصرف سموم شیمیایی در مزارع اعضا نیز از مقدار توصیه علمی کمتر بوده است. بنابراین گرچه تعاونی های مورد مطالعه در افزایش عملکرد محصولات و درآمد اعضا موثر بوده اند؛ ولی در استفاده بهینه از منابع تولید و نهاده‌ها مانند سموم وکودهای شیمیایی و همچنین حفظ محیط زیست نقش موثری نداشته‌اند؛ که توسعه آموزش‌های مهارتی بهره‌برداران عضو تعاونی‌ها برای استفاده بهینه از منابع و نهاده‌های تولیدی، افزایش مشارکت اعضا در فعالیت‌های مختلف تعاونی و اریه خدمات پشتیبانی بیشتر به اعضا از پیشنهادات محققین است.