اندازه‌گیری ریسک عملکرد ناشی از تغییر اقلیم در گندم دیم شهرستان اهر: کاربرد رهیافت ارزش در معرض خطر آب و هوا

اقلیم یکی از اساسی‌ترین عوامل طبیعی است که تغییر آن از مهم‌ترین چالش‌های قرن جاری می‌باشد. انتشار روز افزون گازهای گلخانه‌ای به عنوان مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر تغییر اقلیم منجر به تغییر دما، بارندگی و دیگر پارامترهای اقلیمی می‌شود. بخش کشاورزی در مقایسه با سایر بخش‌ها بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم است به طوری که تغییر الگوی بارش و دمای متوسط جو، بر تولید انواع محصولات باغی و زراعی که عمده‌ترین منابع غذایی کشور را تشکیل می‌دهند، آسیب وارد می‌کند. مدیریت ریسک در بخش کشاورزی به ویژه ریسک آب و هوا از اهمیت خاصی برخوردار است اما استراتژی مدیریت ریسک بدون شناسایی و اندازه‌گیری آن نمی‌تواند به درستی اجرا شود. از این رو مطالعه حاضر درصدد است ریسک عملکرد ناشی از تغییر اقلیم گندم دیم شهرستان اهر در دو دوره پایه (1394-1365) و آتی (1424-1395) را با بکار‌گیری مدل ارزش در معرض خطر (var) و ارزش در معرض خطر شرطی (cvar) آب و هوا، مدل آکواکراپ، مدل گردش عمومی جو hadcm3 تحت سناریو انتشار a2 و ریز‌مقیاس نمایی larswg اندازه‌گیری کند. برای این منظور اطلاعات هواشناسی در دوره (2015-1986) و عملکرد سال‌های زراعی 94-1370 شهرستان اهر گردآوری شد. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که در دوره آتی متغیرهای بارش (به میزان 9.15 میلی‌متر)، حداکثر دما (0.63 درجه سانتی‌گراد)، حداقل دما (0.56 درجه‌ سانتی‌گراد)، تابش خورشیدی (0.06 مگاژول بر متر مربع در روز)، حداکثر رطوبت نسبی (0.61 درصد) و حداقل رطوبت نسبی (0.29 درصد)، سرعت باد (0.03 متر بر ثانیه) و تبخیر و تعرق (18.48 میلی‌متر بر سال) به مقادیر فوق تغییر پیدا می کنند. براساس تغییر متغیرهای آب و هوایی متوسط عملکرد در دوره پایه از 0.954 به میزان 0.999 تن در هکتار در دوره آتی افزایش یافت. برای اندازه‌گیری ریسک توزیع بتا و ویکبای برای عملکرد مناسبترین توزیع انتخاب شد. مقدار کاهش ریسک عملکرد در سطوح احتمالاتی 1، 5 و 10 درصد در روش var برای توزیع بتا 0.139، 0.83 و 0.61 و برای توزیع ویکبای 0.297، 0.81 و 0.31 تن در هکتار و در روش cvar در توزیع 0.158، 0.115 و 0.93 و برای توزیع ویکبای 0.403 و 0.148 و 0.77 تن در هکتار بدست آمد. براساس نتایج مطالعه تبخیر و تعرق یکی از متغیرهایی است که موجب افزایش ریسک عملکرد می‌شود از این رو برای کاهش تبخیر و تعرق از سطح خاک استفاده از خاک‌پوش‌های طبیعی و مصنوعی به کشاورزان توصیه می‌شود.