مدل‌سازی همزمان تاثیر عوامل هندسی، توپوگرافی و دسترسی راه در تصادفات راه‌های برون‌شهری با عامل سازی و رگرسیون خطی تعمیم یافته (مطالعه موردی: راه‌های استان کرمان)

گام اول در جهت کاهش سوانح جاده­ای شناخت عوامل موثر در وقوع تصادفات است که با مدل­سازی متغیرهای موثر در وقوع تصادفات امکان­پذیر است. هدف از این پژوهش مدل سازی تاثیر عوامل هندسی، توپوگرافی و دسترسی کاربری های اطراف راه در وقوع تصادفات است. در این پژوهش متغیرهای مختلف طرح هندسی محورها مانند ویژگی­های قوس افقی، ویژگی­های قوس قائم، شیب طولی راه و شرایط محیطی راه مانند کاربری­های اطراف راه به تفکیک نوع منطقه (منطقه مسکونی، مزارع) نوع توپوگرافی (دشت، تپه ماهور و کوهستان)، نوع دسترسی (محافظت شده یا نشده بودن) و تعداد دسترسی (دوربرگردان و دسترسی راه فرعی) همزمان بررسی شدند. بدین منظور از تحلیل عاملی متغیرها استفاده گردید که امکان بررسی همزمان تعداد زیاد متغیر را فراهم می سازد. جمع آوری اطلاعات با استفاده از نقشه­های پلان و پروفیل طولی و نقشه های دسترسی اطراف چهار محور حادثه خیز استان کرمان به عنوان پهناورترین استان کشور که دارای رتبه سوم تصادفات جاده ای است، انجام گرفت. در نظر گرفتن این متغیرها برای در نظرگرفتن موقعیت مکانی و مشخصات هندسی راه، در قطعاتی به طول 5 کیلومتر از راه انجام شد. بعد از تحلیل همبستگی، مدل­های عاملی رگرسیون خطی و رگرسیون خطی تعمیم یافته پوآسون و دوجمله­ای منفی، برروی اطلاعات برازش شدند و مناسب­ترین مدل­ها شناسایی شدند. در بررسی نتایج مدل­ها از شاخص­های برازش نسبت به خط y=x و درصد خطای نسبی نتایج مدل استفاده گردیده است. در نهایت مدل خطی تعمیم­یافته پوآسون با شاخصبرازش بیشتر و درصد خطای نسبی کمتر نسبت به مدل رگرسیون خطی، انتخاب گردیده است. در مدل خطی تعمیم­یافته پوآسون، عامل ویژگی­های قوس قائم با متغیرهای (تعداد قوس قائم، متوسط اختلاف شیب قوس قائم و متوسط اختلاف شیب کل) و عامل توپوگرافی با متغیرهای (وجود کوهستان و متوسط شیب طولی زمین و تپه‎ماهوری منطقه با توجه به متوسط شیب طولی) به‌عنوان موثرترین متغیرها در افزایش تعداد تصادفات ایفای نقش نموده­اند. متغیرهای عامل دسترسی (شامل متغیرهای تعداد دسترسی و دوربرگردان، تعداد دسترسی محافظت نشده و وجود مناطق مسکونی) نیز به تنهایی با تعداد تصادفات همبستگی داشتند ولی در کنار عوامل ویژگی­های قوس قائم و نوع منطقه تاثیر معناداری خود را از دست دادند. در طراحی های راه­ها در آینده در توپوگرافی کوهستانی،  کاهش اختلاف شیب محورهای دو طرف قوس و طراحی صحیح قوس های قائم و اجتناب از شیب طولی زیاد متوالی می­تواند گام موثری در کاهش تصادفات باشد.

Modeling of the Impact of Geometric Design, Topography and Road Access in Rural Road Accidents by Factor Analysis and Generalized Linear Regression (Case Study: Ways of Kerman Province)

The purpose of this study is modeling the effects of geometric factors geometric design variables such as characteristics of horizontal and vertical curve, longitudinal slope of road and environmental conditions like as land uses which are around the road according to region types (residential area, farms), types of topography (flat, rolling, mountain), kinds of access (protected or not), and access number (Uturn and access to subsidiary), simultaneously. The data are gathered by using plan, longitudinal profile, and access maps around the four accidentprone axes in the pieces with a length of 5 km.in Kerman province, where is the largest province in Iran and has the third highest stage at the number of road accidents. After correlation analysis, linear regression, generalized linear regression, Poisson and negative binomial models are fitted on information and finally, the most appropriate models are identified. Finally, Poisson generalized linear model with more fitting index and less percent relative error than the linear regression has been chosen. In Poisson generalized linear model, Characteristics of vertical curves factor with variables such as (number of vertical curves, average slope difference of vertical curves and, average difference of total slope) and the type of topography with variables like (mountains Existence, average Longitudinal of land slope and hill region due to the average slope) have played a major part as the most effective variables in increasing the number of accidents. Also, access variables including (the number of access and Uturn, the number of unprotected access and, the existence of residential area) have had correlate with the number of accidents. Reduction of slope difference between axes in curves, correct design for vertical curves and, avoiding large longitudinal slope could be an effective step in reducing the number of accidents, in road design for mountainous topography in the future.