واکاوی تاثیرات اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی روستایی (مورد مطالعه: روستای قلعه‌ شیان، استان کرمانشاه)

با وقوع اصلاحات ارضی در ایران تغییرات و پیامدهای مختلف اجتماعی و جغرافیایی در روستاهای کشور به وقوع پیوست. این تغییرات باعث بر هم ریختن ساختارهای اجتماعی در منطقه‌های روستایی شد. کمتر پژوهشی را می‌توان یافت که محققان در آن با نگاه محلی ساختارهای اجتماعی را بررسی کرده باشند؛ از این رو در پژوهش حاضر سعی شده است اثر‌های اصلاحات ارضی بر ساختار اجتماعی روستای قلعه‌شیان در استان کرمانشاه مطالعه شود. برای این منظور از پارادایم کیفی و روش توصیفی-اکتشافی بهره گرفته شد. جامعۀ مطالعه‌شده مطلعان و افراد بالای 50 سال سابقۀ سکونت در روستا بودند که زمین‌های آنان مشمول قانون اصلاحات ارضی شده بود. این افراد با بهره‌گیری از نمونه‌گیری هدفمند بارز انتخاب و سپس داده‌ها با مصاحبه‌های عمیق فردی و نیمه‌ساختارمند جمع‌آوری شد. در این پژوهش برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها از تحلیل محتوا استفاده شد. طبق یافته‌های پژوهش ساختار اجتماعی روستای قلعه‌شیان تا قبل از اصلاحات ارضی به‌صورت طبقۀ حاکم (مالک، مباشر، کدخدا)، مستقل (میزان‌دار، کشاورزان مستقل و خوش‌نشین) و پیرو (میراب، جفتیار، مزور و ورزر) بود که بعد از اصلاحات ارضی، ساختار اجتماعی به‌صورت زمین‌دار (زمین‌داران بزرگ، زمین‌داران کوچک و آبخورها)، پیرو (کارگران کشاورزی و خوش‌نشینان) و تحصیلکرده‌ها (مروجان، معلمان، پزشکان و بهیاران) تغییر پیدا کرد. همچنین، نتایج نشان داد که برخلاف اینکه اصلاحات ارضی از میزان نابرابری‌های اجتماعی کاسته و تا حدی انتظارات مردم را برآورده کرده است، همچنان مالک، مباشر و کدخدا در بین مردم از منزلت و قدرت اجتماعی برخوردار هستند. با‌توجه به یافته‌های این پژوهش به برنامه‌ریزان و سیاست‌مداران توصیه می‌شود در جریان اصلاحات ارضی به عامل جغرافیایی در ساختاربندی اجتماعی توجه جدّی داشته باشند.

analyzing the effects of land reforms on the rural social structure: a case study of shian village, kermanshah province, iran

implementation of land reforms in iran has brought about significant social and geographical changes in rural villages across the country. these changes have predominantly disrupted the existing social structures in these rural areas. while several studies have been conducted on this subject, few have explored the local perspective and the context-specific nature of these social structures. hence, this study aimed to investigate the effects of land reforms on the social structure of qaleh shian village in kermanshah province. the research adopted a qualitative paradigm and employed a descriptive-exploratory methodology. the study population comprised individuals, who possessed a deep understanding of the village and had resided there for over 50 years, with their lands being subject to land reform laws. these individuals were selected through purposive sampling and data were collected through individual and semi-structured in-depth interviews. content analysis was conducted for data analysis. the research findings revealed that prior to land reforms, the social structure of qaleh shian village had encompassed a ruling class (consisting of landlords, sharecroppers, and overseers), independents (including landowners, independent farmers, and settlers), and followers (comprising tenant farmers, sharecroppers, day laborers, and migrants). however, after the implementation of land reforms, this classification had undergone changes, resulting in a social structure characterized by landowners (comprising large and small landowners, as well as water rights holders), followers (including agricultural laborers and settlers), and educated individuals (comprising educators, teachers, physicians, and supporters). furthermore, the results indicated that although land reforms had mitigated social inequalities to some extent and partially fulfilled people’s expectations, landlords, sharecroppers, and overseers continued to wield social status and power within the community. based on these research findings, it is recommended that planners and policymakers give due consideration to the geographical factor in social structuring during land reforms.