تحلیلی بر نقش توسعۀ هوشمند شهری در توسعۀ میان‌افزای مناطق فرسودۀ تبریز نمونه‌ پژوهش: منطقۀ 8 تبریز

در سال‌های اخیر، گسترش بی‌رویۀ فضایی شهرها در کنار بی‌برنامگی طرح‌های توسعه به‌ویژه در شهرهای بزرگ کشور نظیر تبریز به ایجاد بافت‌های نو شهری و در پی آن جابه‌جایی ساکنان و کاربری‌ها به مناطق جدید انجامیده است؛ درنتیجه بافت‌های تاریخی و قدیمی این شهرها کارکرد خود را تغییر داده‌ و به مناطق فرسودۀ شهری تبدیل و درنتیجه‌ از دست دادن حیات شهری خود راکد و فرسوده شده‌اند. شهر تبریز به‌لحاظ داشتن چنین بخش‌هایی به‌ویژه در منطقۀ 8، نیازمند مطالعاتی درزمینۀ سیاست‌گذاری و شناسایی عوامل کلیدی برای توسعۀ میان‌افزای این مناطق به‌منظور توسعۀ پایدار هوشمند است؛ بدین منظور ابتدا با مطالعۀ اسناد فرادست، تمامی عوامل دخیل در توسعۀ هوشمند و میان‌افزای بافت فرسودۀ شهری مطالعه و با استفاده از روش دلفی، تعداد 53 متغیر (34 متغیر توسعۀ هوشمند و 19 مولفۀ توسعۀ میان‌افزا) در حوضۀ یادشده استخراج شد. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل آثار متقابل/ ساختاری با نرم‌افزار fl micmac استفاده شد. نتایج پژوهش نشان از نزدیکی ضرایب به‌دست‌آمده در رابطه با عوامل کلیدی تاثیرگذار (در بازۀ عددی بین 104 تا 106) و تاثیرپذیر (در بازۀ عددی بین 105 تا 107) دارد که می‌بایست در سیاست‌گذاری بافت‌های تاریخی به این عوامل توجه بسیاری داشت. با مطالعه، بررسی و تجزیه و تحلیل نتایج به‌دست‌آمده، هفت عامل کلیدی تاثیرگذار توسعۀ هوشمند شامل خلاقیت با ضریب 106، روح نوآورانه با ضریب 106، مدیریت پایدار منابع با ضریب 106، دسترسی محلی با ضریب 106، حمل‌ونقل پایدار و خلاق و ایمن با ضریب 105.16، حفاظت محیطی با ضریب 105.16 و انعطاف‌پذیری با ضریب 105.16 و سه عامل کلیدی تاثیرپذیر توسعۀ میان‌افزا شامل سرانه‌های شهری با ضریب 106، فضای کار و فعالیت با ضریب 105.16 و تراکم جمعیتی با ضریب 105.83 که بیشترین نقش را در بازآفرینی آیندۀ بافت‌های ناکارآمد کلان‌شهر تبریز با تاکید بر توسعۀ هوشمند شهری دارند، انتخاب شدند. همچنین نمودار به‌دست‌آمده از تاثیر مستقیم عوامل مبین ناپایداری سیستم و احتمال بسیار زیاد تغییرات شدید در آینده‌ای نزدیک است.