پیش‌درآمدی بر مقایسه‌ مورفومتری و تاثیر مکانیسم شکل‌گیری بر مورفومتری فروچاله‌های گچی و آهکی

وجود سازندهای انحلال‌پذیر زمینه‌ساز شکل‌گیری اشکال کارستی است. یکی از مهم‌ترین این اشکال، فروچاله‌ها هستند. لایه‌های گچی سازند گچساران در دشت جابر و دشت مارون بستر شکل‌گیری فروچاله‌های گچی هستند و مناطق کارستی ارتفاعات پرآو و شاهو در استان کرمانشاه نیز در بستر لایه‌های کربناته شکل گرفته‌اند. مطالعات میدانی انجام‌شده موید این مسئله است که تفاوت‌های عمده‌ای در مورفومتری و سازوکار تشکیل فروچاله‌های گچی و آهکی وجود دارد؛ در این پژوهش سعی شده است تاثیر مکانیسم شکل‌گیری این فروچاله‌ها بر مورفومتری آنها بررسی و تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو پدیده مطالعه شود. در این بررسی با انجام مطالعات میدانی، پارامترهای ظاهری فروچاله‌ها ازجمله فرم کلی فروچاله‌ها، قطر، عمق، شیب دیواره، محیط و مساحت هر فروچاله برداشت شد؛ سپس با داده‌های موجود و براساس روش باسو[1] فروچاله‌های گچی در دسته‌ فروچاله‌های کشیده و کاسه‌ای‌شکل و براساس روش سویچ[2] در دسته‌ کاسه‌ای، چاله‌مانند و قیفی‌شکل قرار گرفت؛ این در حالی است که در مطالعه‌ای دیگر که درباره‌ فروچاله‌های آهکی انجام شده است، فروچاله‌های آهکی براساس روش باسو عمدتاً در دسته‌ فروچاله‌های بیضی‌شکل و کشیدهو تعدادی نیز در دسته‌ فروچاله‌های کاسه‌ای و براساس روش سویچ نیز این فروچاله‌ها در دسته‌ کاسه‌ای‌شکل قرار گرفتند. در ادامه با استفاده از روش آماری رگرسیون خطی چندمتغیره و تحلیل رگرسیون خطی چندگانه‌ گام‌به‌گام[3]، رابطه‌ بین این مولفه‌ها ارزیابی شد. از نتایج مهمی که در این مطالعه به دست آمده، ارتباط مستقیم بین مورفومتری اشکال و سازوکار تشکیل آنهاست. خاصیت پلاستیکی سازند گچساران، عامل قرارگیری این سازند در ناودیس‌هاست که سبب تنوع در موقعیت قرارگیری لایه‌های گچ نسبت به جریان‌های موثر آب می‌شود؛ همچنین میزان بسیار زیاد انحلال گچ نسبت به آهک باعث می‌شود فروچاله‌های گچی سازوکار مختلف شکل‌گیری و تنوع در فرم، حتی در یک منطقه‌ مطالعاتی خاص داشته باشند و درنتیجه مدل‌سازی برای فروچاله‌های گچی را نسبت به فروچاله‌های آهکی پیچیده‌تر کند.