پهنه‌بندی آگروکلیمایی کشت زعفران در استان همدان رهیافتی برای تغییر الگوی کشت

افزایش دما، کاهش بارندگی، شوری خاک، افت شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و خشکسالی‌های طولانی‌مدت، بازنگری در الگوی کشت گیاهان زراعی و جایگزینی محصولات سازگار با شرایط حال حاضر را به امری اجتناب‌ناپذیر بدل کرده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف مکان‌یابی مناطق مستعد کشت زعفران و با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک این محصول انجام شد. در این زمینه برمبنای روش تحلیل سلسله‌مراتبی (ahp) در محیط نرم‌افزار arc/gis10.3 مدل‌سازی صورت گرفت و سپس اطلاعات تحلیل فضایی شد. شاخص‌ها و داده‌های استفاده‌شده شامل اطلاعات مربوط به زمین و خاک و داده‌های اقلیمی با طول دوره‌ آماری مشترک 30ساله (1364-1394) از ایستگاههای سینوپتیک و کلیماتولوژی مناطق مختلف استان همدان گردآوری شد؛ سپس براساس اهمیت هر شاخص با استفاده از مدل ahp، معیارها در سطح منطقه‌ پژوهش وزن‌دهی شد. برای تحلیل فضایی، اطلاعات به نرم‌افزار expert choice وارد و خوشه‌بندی، ارزش‌گذاری معیارها و تلفیق اطلاعات انجام و درنهایت لایه‌ نهایی تولید شد. نتایج نشان داد 56.59 درصد از اراضی استان همدان برای کاشت زعفران در کلاس‌های کاملاً مناسب و مناسب، 27.7 درصد در شرایط نسبتاً مناسب و 15.69 درصد در کلاس نامناسب قرار گرفتند. دشت‌‌های کاملاً مناسب کاشت محصول زعفران شامل کبودرآهنگ، همدان و بخشی از رزن است و اسدآباد، تویسرکان و بخشی از ملایر و نهاوند در کلاس‌‌های نامناسب قرار دارند. براساس نقشه‌ نهایی هر میزان از سمت جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق به سمت شمال استان پیش برویم، به میزان استعداد مناطق برای کشت زعفران افزوده می‌شود و این شرایط تا جایی ادامه می‌یابد که به دلیل وجود عوامل اکولوژیکی، کشت این محصول توجیه‌پذیرتر است.

Agro-climate Zoning of Saffron Cultivation in Hamedan Province: An Approach to Change the Pattern of Cultivation

Increasing temperature, decreasing rainfall, soil salinity, a severe decline in groundwater aquifers, prolonged droughts, revising the crop cultivation pattern, and replacing products that are compatible with the current conditions have become inevitable. Accordingly, the present study was conducted to locate areas susceptible to cultivating saffron and taking into account the ecological needs of this product. In this regard, based on the Analytical Hierarchy Process (AHP) analysis method in the ARC/GIS10.3 software environment, modeling was performed and then the information was spatially analyzed. The parameters and data used included earth and soil data and climatic data with the duration of a 30year common statistical period (19851015) were collected from synoptic and climatological stations in different regions of Hamedan province. Then, based on the importance of each parameter, using the AHP model, the weight of the criteria was measured at the study area level. For spatial analysis, the information was entered into the Expert Choice Software, and clustering, criterion evaluation, and data integration were performed and finally, the final layer was produced. The results showed that 56.56% of the land in Hamedan Province was used for saffron cultivation in perfectly suitable and suitable classes, 27.7% was in relatively suitable conditions, and 15.69% was in unsuitable classes. Plains suitable for planting saffron included Kaboudar Ahang, Hamedan, and part of Razan. And Asadabad, Tuyserkan, and parts of Malayer and Nahavand were in inappropriate classes. According to the final map, as we move from the south, southwest, and southeast to the north of the province, the potential of the regions for saffron cultivation will increase and this situation will continue until the cultivation of this crop is more justifiable due to ecological factors