بازشناسی ابعاد و کیفیت‌های کوچه‌باغ به‌عنوان الگویی بومی در روستاها و شهرهای ایران

کوچه‌باغ، مکانی خاطره‌انگیز، شاعرانه و فضایی روح‌نواز و یادآور باغ‌ها و کوچه‌های زیباست؛ همچنین در حوزه شعر و ادب، مفهومی آشنا و در معماری و شهرسازی سنتی، الگویی اصیل، فضایی زیبا، هنری و آرامش‌بخش محسوب می‌شود؛ الگویی که در دوره حاضر سبک‌های معماری و شهرسازی غیربومی و غربی جایگزین آن شده و در حال زوال است. مسئله پژوهش حاضر، بی‌توجهی به باغ‌ها و فراموشی الگوی کوچه‌باغ‌ها در فرایند تحول بافت‌های مسکونی شهرها و روستاهای ایران در گذر زمان است. توجه به این امر در دوره کنونی از تخریب و نابودی باغ‌ها و کوچه‌باغ‌های موجود پیشگیری می‌کند؛ چنانچه بعضی از محله‌ها، شهرها و روستاهای ایران در حال حاضر از باغ‌ها و کوچه‌باغ‌های ارزشمندی برخوردارند که بازشناسی، حفاظت و توجه به آنها برای تعمیق این الگوی ایرانی موثر است.هدف و روش پژوهش بنابراین هدف اصلی این پژوهش، تبیین جایگاه کوچه‌باغ در شعر و ادب و معماری و شهرسازی ایرانی و ارتباط بین آنهاست. در این زمینه، مهم‌ترین پرسش مقاله این است که جایگاه کوچه‌باغ‌ها در طراحی بافت‌های محلی و شهری ایران چیست. روش پژوهش، تاریخی‌تحلیلی با رویکرد کیفی و کمی است که با شیوه‌های مطالعه اسنادی، کتابخانه‌ای و بررسی نمونه‌های موردی و توزیع پرسش‌نامه و تحلیل‌های آماری انجام شد. یافته‌های پژوهش نتایج پژوهش نشان می‌دهد کوچه‌باغ‌ها در سنت معماری و شهرسازی سنتی ایران، بخشی جدایی‌ناپذیر از بافت‌های شهری بوده‌اند و هنوز هم بخشی از ارکان بافت‌های روستایی و شهری محسوب می‌شوند؛ چنانکه بافت مصنوع روستاها و شهرها با کوچه‌باغ‌ها به‌طور تدریجی به بافت باغ‌ها و مزارع متصل شده است. بررسی نمونه موردی کوچه‌باغ‌های سردرود با پرسش در قالب طیف لیکرت از مراجعان و کاربران نشان‌دهنده آن است که کیفیاتی چون هویت و اصالت، سرزندگی، آرامش، زیبایی، دسترسی مطلوب و تعلق خاطر بیشترین امتیاز را دارند.نتیجه‌گیری کوچه‌باغ از دوره‌های گذشته جایگاهی مهم در ادبیات و هنر معماری و شهرسازی ایران داشته و مکانی برای بروز احساسات انسانی و عاطفی بوده است. استفاده از کوچه‌باغ در شعر و ادبیات ایرانی، برای بیان فضایی آرمانی و عرفانی بوده و همچنین برای توصیف فضای عاشقانه شاعران و سرایندگان استفاده شده است. نگرش انسانی و ادبی و طبیعت‌محور به فضاهای شهری در روستاها و شهرها به احیای الگوی گمشده کوچه‌باغ و آفرینش فضاهای شهری آرامش‌بخش کمک می‌کند. در این زمینه راهبردهای حفاظت از میراث طبیعی باغ‌ها و کوچه‌باغ‌ها، رعایت حریم و مالکیت، کارآمدسازی باغ‌ها با الگوی باغ پذیرایی، طراحی شهری کوچه‌باغ‌ها، خلاقیت در طراحی کوچه‌باغ و پیش‌بینی کوچه‌باغ در بازآفرینی شهری پیشنهاد می‌شود.

Redefinition of Dimensions and Qualities of the Garden Alley as a Pattern in Iranian Villages and Cities

Introduction:The gardenalley is popular, poetic, and full of natural and literary feelings that has a prominent place in poetry and literature. Alleyways in traditional architecture and urban gardens are also considered authentic patterns, beautiful, artistic, poetic, and relaxing spaces. The pattern in the present era has been replaced by nonwestern and westernstyle urban architecture and decay. In traditional Iranian cities, most residential contexts had gardens that transformed residential textures into neighborhood gardens or a combination of buildings and green areas. Methodology:The purpose of the present study was to investigate the gardenalley as a model of urban design in Iranian cities. In this regard, the most important question of this article is: What is the position of gardenalleys in the design of local and urban contexts in Iran? The research method used in this research is historicalanalytical with a logical reasoning approach based on documentary study methods. Library and case studies have also been carried out. Discussion:Evaluation criteria can be considered in the mentioned design with slight changes. These changes are limited to adding a literary component and separating function into two components: land use and activity, and access and movement. Therefore, the dimensions of the present research are historical, literary, spatialphysical, semantic, environmental, objective, mental, access, movement, use, activity, cultural, social, and spiritualpsychological perspectives. The resulting conceptual framework can be used to evaluate case studies from the perspective of users and clients. According to the results of the analysis of questionnaires and research surveys, the Sardrood Garden Alley had a high average score in terms of environmental quality. The average score of the respondents on the human and environmental qualities of the garden alleys was between 90% and 100%. This evaluation indicated the high human and environmental qualities in the garden alley pattern and showed the satisfaction of users in various human and environmental dimensions.Conclusion:The results of the present study indicated that garden alleys in the traditional Iranian architecture and urban design have been integral parts of the urban texture which are still considered as a part of many rural and urban contexts. The artificial texture of the villages and towns has been gradually established through garden alleys to the texture of the gardens and fields. With a humane, literary, and naturebased approach to the spaces of villages, towns, and cities, we can help to institutionalize the pattern of garden alleys through planning and designing strategies. These include: preserving the natural heritage of the gardens and the alleyways of the garden, observing privacy and ownership, streamlining the gardens with a catering garden pattern, urban design of the alleyways, creativity in the design of the garden alley, and anticipating the garden alley in urban recreation. Keywords: Garden Alley, Poetic Urban Space, Poetry and Literature, Pattern, Iranian Village and City. References: Alavi, S. A., Ghasemi, A., Ahmadabadi, A. (2013). Spatial Evaluation and Analysis of Urban Parks per Case Study of Tehran Region 6. Journal of Spatial Planning and Planning, 17(1), 127150. Ardalan, N., Bakhtiar, L. (2011). Sense of Unity. Translated by Vandad Jalili. First Edition. Tehran: The Scientific Research Institute of Architecture. Behzadfar, M. (2009). Urban Design in Practice: Basic Structural Guide. Master Thesis Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Iran University of Science and Technology. Carmona, M. (2012). Public Places of Urban Spaces of Different Dimensions of Urban Design. Translated by Fariba Gharaei. Second Edition. Tehran: Tehran University of Arts Publication. Cultural Heritage Law (1987). Law on the Establishment of the Cultural Heritage Organization. Tehran: The Cultural Heritage Organization. Dargahi, H. (2018). Alley of Paradise Gardens. First Edition. Qom: Shams AlDhahi Cultural Institute Publication. Dehdashti, A., Mahyar Navabi, Y. (1984). Research in the Pahlavi Text of Little Cyrus, Great Cyrus. First Edition. Tehran: Forouhar Publication. Dehghanpour Hanzaei, M., Pourahmadi Laleh, V. (2017). Components Affecting Visual Perception in the Landscape of Garden Roads Neighborhoods, a Case Study of Garden Alleys in Chah Qibla Neighborhood of Yazd. The First International Conference on Urban and Suburban Roads with a Localization Approach, Tehran, Iran University of Science and Technology. Dehkhoda, A. (1996). Dehkhoda Persian Culture. First Edition. Tehran: Amrikabir Publication. Fatah Nejat, Y. (2018). Aesthetics of Contemporary Iranian Poetry Sohrab Sepehri, Traveler of Garden Erfan Alley. Retrieved from: http://www.kermanemrooz.com/pdfs/newspaper42872.pdf, October 6, Ghasemi Shahmirzadi, A. (2000). Shahmirzad Shenasi. First Edition. Tehran: Morshed Publication. Guardian Council (1979). Constitution of the Islamic Republic of Iran. Tehran: Guardian Council of the Constitution. Ibn Sina (n.d). Ibn Sina’s Treatises. First Edition. Qom: Bidar Publication. Islami Nodooshan, M. A. (2010). Unwritten Writings. First Edition. Tehran: Yazda Publication. Javadi Amoli, A. (2005). Monotheism in the Quran. Second Edition. Qom: Publishing Prisoners. Junidi, F. (2010). World Law in Ancient Iran. Third Edition. Tehran: Neishapour Foundation Publication. Junidi, F. (2012). Life and Migration of Aryans Based on Iranian Speeches. Sixth Edition. Tehran: Neishapour Foundation Publication. Junidi, F. (Ed.) (2009). Shahnameh of Ferdowsi. Tehran: Neishapour Foundation Publication. Kaviani Rad, M., Qarabegi, M. (2016). Explaining the Relationship between ‘Ecology’ and ‘Democracy’ in Poststructuralist Theory. Journal of Planning and Spatial Planning, 20(2), 273295. Kolahchian, F., Heidarinia, S. N. (2013). The Image of Nature in Rumi’s Lyric Poems. Quarterly Journal of Mysticism in Persian Literature, 7192. Law on Conservation of Agricultural Lands and Gardens (1995). Law on Conservation of Agricultural Lands and Gardens. Tehran: Research Center of the Islamic Consultative Assembly. Law on Conservation of Agricultural Lands and Gardens (2006). Amendment of the Law on Preservation of Use of Agricultural Lands and Gardens. Tehran: Research Center of the Islamic Consultative Assembly. Law on Environmental Protection and Improvement (1974). Environmental Protection and Improvement Law. Tehran: Environmental Protection Organization. Masoudi, A. (2009). Recognition of the Persian Garden with Gha Shazdeh. First Edition. Tehran: Space Scientific and Cultural Institute. Moshiri, F. (2013). Poetry Divan. (n.p). Rahi Moayeri, M. H. (2012). Collection of Poems by Rahi Moayeri. Fifth Edition. Tehran: Negah Publication. Rashed Mohassel, M. T. (2006). Sperm Birth Defects. Second Edition. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies. Saeb Tabrizi, M. A. (2017). Saeb Tabriz Poetry Divan. Eighth Edition. Tehran:  Negah Publication. Salemi, M., Jozi, S. A., Malmasi, S., Rezaian, S. (2019). LocationBased Planning as a New Approach to Nature Tourism (Case Study: Karkheh Protected Area in the North). Journal of Spatial Planning and Planning, 23(2), 3150. Shafiee Kadkani, M. R. (1987). Images of Imagination in Persian Poetry. Third Edition. Agah Publication. Shafiee Kadkani, M. R. (2010). In the Alley of Gardens of Neshabour. Fifteenth Edition. Tehran: Sokhan Publication. Shafiee Kadkani, M. R. (2010). In the Alley of the Gardens of Nashabour. Fifteenth Edition. Tehran: Nashre Sokhan Publication. Shahcheraghi, A. (2011). Campus Paradigms Introduction to Recognition and Reconstruction of the Persian Garden. Second Edition. Tehran: Tehran University Jihad Publication. Shahriar, M. H. B. (2007). Divan Shahriyar. Tehran: Negah Publication. Vahidi, H. (1980). Gathas of Zoroastrian Minoan Poems. First Edition. Tehran: Amir Kabir Publication.