تحلیل نگرش و رفتار زیست‌محیط‌‌گرایانه جوامع عشایری پس از اجرای طرح مدیریت مشارکتی جنگل و مرتع نمونه مطالعه: بخش بازفت استان چهارمحال و بختیاری

امروزه به دلیل مشکلات و چالش‌های زیست‌محیطی، بازشناسی نگرش و رفتار انسان با محیط‌زیست اهمیت زیادی پیدا کرده است. در این میان، جوامع روستایی و عشایری با توجه به ارتباط و بهره‌برداری مستقیم از منابع محیطی، بیشتر در مرکز توجه قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر نیز به‌دنبال بررسی و تحلیل نگرش و رفتار محیط‌گرایانه جوامع عشایری بخش بازفت از توابع شهرستان کوهرنگ استان چهارمحال و بختیاری پس از اجرای طرح مدیریت مشارکتی جنگل و مرتع (جایکا) است. این پژوهش از نوع پژوهش‌های کاربردی و ازنظر ماهیت و روش جزو پژوهش‌های توصیفی‌تحلیلی مبتنی بر پیمایش است. به‌منظور گردآوری اطلاعات از دو روش اسنادی و میدانی و از ابزار پرسش‌نامه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل همه عشایر ساکن در 5 روستایی است که طرح جایکا در آنها اجرا شده است. براساس سرشماری سال 1395، تعداد کل عشایر برابر با 2236 نفر و 442 خانوار بوده است که با استفاده از فرمول کوکران 206 خانوار به‌مثابه نمونه انتخاب شده‌اند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، t تک‌متغیره و تحلیل عاملی و چندمعیاره psi به کار رفته است. نتایج آزمون t تک‌نمونه‌ای برای نگرش محیط‌گرایانه عشایر نشان داد طرح جایکا تاثیر زیاد و معناداری بر تغییر نگرش جامعه عشایری روستاهای درگیر در این طرح داشته و با توجه به میانگین نتایج حاصل‌شده نیز نگرش خودخواهانه عشایر ساکن در روستاهای مطالعه‌شده بیشتر از دو نوع نوع‌دوستانه و زیست‌کره بوده است. افزون بر این، نتایج به‌دست‌آمده از آزمون تحلیل عاملی نشان داد از مجموع 13 عامل، 6 عامل درمجموع 69.98درصد از واریانس را تبیین می‌کنند و در بین این 6 عامل، مهم‌ترین آن در رفتار زیست‌گرایانه، مسئولیت‌پذیری اجتماعی دربرابر محیط‌زیست است که با مقدار ویژه 13.60، درمجموع واریانس 36.75 را در کل واریانس‌ها به دست آورده است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، طرح جایکا سبب تغییر رفتارهای زیست‌محیط‌گرایانه عشایر منطقه پژوهش شده است که بهره‌برداران اصلی محیط‌زیست منطقه‌اند.

Analyzing Environmental Attitudes and Behavior of Nomadic Communities after the Implementation of Participatory Management Plan for Forest and Rangeland

Today, recognizing human attitudes and behavior regarding the environment is of great importance due to environmental problems and challenges. In the meantime, nomadic and rural communities have received more attention due to the direct connection and exploitation of environmental resources. The purpose of this study is to analyze the attitude and environmental behavior of nomadic societies in the Bazoft District of Koohrang County, in Chaharmahal and Bakhtiari province, after the implementation of participatory management plan for forest and rangeland (JICA). The present paper is an applied research, and in terms of the nature and method, is descriptiveanalytical based on survey. Documentary and field method and a questionnaire were used for data collection. The statistical population of this study was all nomads living in 5 villages, where the JICA project was implemented, and according to the census of 2016, their total number was 2236 persons and 442 households. Using the Cochran formula, 206 households were selected as the sample. To analyze the data, one sample ttest, factor analysis, and PSI have been used. The results of one sample ttest for the nomadic environmental attitude showed that JICA plan had a significant and meaningful impact on the change of attitudes of nomadic communities in the villages involved in this project. And according to the average results obtained, it can also be said that the selfish attitude of nomads living in the studied villages was due to two types of friendly and biosphere attitudes. In addition, the results of factor analysis showed that 6 out of 13 factors account for 69.98% of the total variance. Among these six factors, the most important factor regarding environmental behavior is social responsibility towards the environment, with a specific value of 13.60 giving a total variance of 36.75. Based on the results, it can be stated that the JICA project has changed the environmental behaviors of the nomads of the study area, which are the main environmental beneficiaries of the region.