تاثیر شدت فرسایش بادی و بیابان‌زایی در تخریب زیستگاه منطقۀ همدان

بررسی فرسایش بادی در مناطق بیابانی و کاهش ارزش زیستگاه‌های واقع در آنها، موضوعی است که کمتر بررسی شده است؛ ازاین‌رو،توجه به اهمیت گونه‌های جانوری و تشریح رابطۀ علمی بین میزان فرسایش بادی و وضعیت زیستگاه‌های مناطق بیابانی از اهداف اصلی پژوهش حاضر هستند. به این منظور، ابتدا منطقۀ بیابانی قهاوند در شرقی‌ترین بخش استان همدان انتخاب و با بررسی عوامل نه‌گانۀ موثر بر فرسایش بادی شامل سنگ‌شناسی، شکل اراضی و میزان پستی و بلندی، سرعت و وضعیت باد، بافت خاک و پوشش غیرزندۀ سطح خاک، نوع و پراکنش نهشته‌‌های بادی و مدیریت اراضی بر اساس الگوی irifr.e.a، هفت واحد کاری شامل دشت ریگی دانه متوسط (مخروط‌ افکنه)، تپه‌‌های تثبیت‌شده، دشت رسی، پهنه‌های نمکی دانه‌ریز یا پف‌کرده، تپه‌های فعال، اراضی تغییر کاربری یافته و روستایی تعیین و نقشۀ واحدهای کاری ژئومورفولوژی تهیه شد. برای ارزیابی شدت فرسایش بادی در هر یک از واحدهای کاری، عوامل نه‌گانۀ موثر در فرسایش بادی امتیازدهی شدند و نقشۀ هم‌فرسای منطقه تهیه شد. گونه‌های جانوری منطقه بر اساس مشاهده‌های میدانی و بررسی گزارش‌های موجود مشخص شدند و ارزش تقریبی هر یک از زیستگاه‌های منطقه بر اساس سه عامل متغیر غذا، آب و امنیت (تاثیرهای انسانی) و با استفاده از پرسش‌نامه و نظرهای کارشناسان شناسایی و با روش دلفی ارزش‌گذاری شد. سپس بررسی‌ها با تعیین همبستگی ارزش هر یک از زیستگاه‌های جانوری با میزان متوسط فرسایش بادی در آن زیستگاه انجام شدند. نتایج نشان دادند بیشترین امتیاز به تغییر کاربری اراضی و پهنه‌های نمکی دانه‌ریز یا پف و کمترین امتیاز به اراضی روستایی مربوط است. همچنین مشخص شد 7.04 درصد منطقه در کلاس فرسایشی کم، 23.59 درصد در کلاس فرسایش متوسط و 69.35 درصد در کلاس فرسایشی شدید و بسیار شدید قرار دارد. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهند همبستگی خطی معکوس  و همبستگی لگاریتمی (ln) معکوس  بین میزان فرسایش بادی (wes) و ارزش زیستگاه (wh) وجود دارد؛ به این معنا که عوامل موثر در افزایش میزان فرسایش بادی بر کیفیت زیستگاه دارای تاثیر همبستگی معنادار و معکوس هستند و متناسب با اندازۀ خود از ارزش زیستگاه می‌کاهند؛ به‌طوری‌که با افزایش میزان فرسایش بادی در منطقه، منابع آب، غذا، پوشش گیاهی و امنیت از بین می‌روند یا محدود و موجب مهاجرت و کاهش تنوع گونه و تخریب زیستگاه می‌شوند.