بررسی نقش گسل‏ها در مورفولوژی دشت‏های شمالی زنجان‌رود

یکی از خصوصیات منحصربه‌فرد دشت‏های شمالی حوضه آبی زنجان‌رود در استان زنجان، وجود رودخانه‏هایی است که به‌صورت موازی، در دره‏های عمیقی جریان دارند. با توجه به شیب ملایم سطوح هموار اطراف دره‏ها، که به دره‏ها ختم نمی‌شود،‌ لندفرم‏های موجود با فرآیندهای امروزی در تعادل نیستند. مشخص‌بودن کنیک کوهستان در نقشه‏های توپوگرافی و شواهد میدانی، نشان می‌دهد در دشت‏های مورد مطالعه، مخروط ‌افکنه جدیدی در حال گسترش نیست، در حالی که حفر دره‏ها در درون مخروط ‌افکنه‏های قدیمی انجام شده‌اند که کل سطح دشت‏های شمالی را پوشیده‏اند. رودخانه‏هایی مثل سهرین، سارمساقلو و قره‌چریان که وسعت حوضه آبی قابل توجهی بالاتر از سینوزیته جبهه کوهستان دارند، در دره‏های عمیقی جاری هستند که در سینوزیته کوهستان گاه عمق آنها از صد متر نیز تجاوز می‌کند و در طول زیادی از مسیر، با حفظ اختلاف ارتفاع اولیه نسبت به نواحی اطراف، به زنجان‌رود ختم می‏شوند. بررسی شرایط توپوگرافیکی دشت‌سرهای پوشیده از رسوبات آلوویالی، الگوی آبراهه‏های موازی و انقطاع دشت‌سرها با دره‏های آبشخور‌مانند عمیق و وسیع، از روی نقشه‏های توپوگرافی و زمین‌شناسی منطقه به‌همراه شواهد میدانی نشان‌دهندۀ دخالت شدید تکتونیک در تحول دشت‏های شمالی زنجان‌رود است. در این پژوهش، از شاخص‏های مورفوتکتونیکی همچون؛ گرادیان طولی رودخانه (sl)، تقارن‌نداشتن حوضه زهکشی (af)، نسبت کف دره به ارتفاع آن (vf)، پیچ و خم پیشانی کوه (smf) و تقارن توپوگرافی عرضی (t) استفاده شده ‏است. ارقام برآورد‌شده از این شاخص‏ها‌، در سه کلاس یک تا سه (فعال تا غیر‌فعال) طبقه‌بندی شدند. از نتایج به ‌دست آمده بر می‏آید که این زیرحوضه از نظر تکتونیکی در گروه فعال قرار گرفته‏ است.

Investigating the Role of Faults in the Morphology of the Northern Plains of Zanjanrood

One of the unique features of the northern plains of the Zanjanrood water basin in Zanjan province is the existence of parallel rivers to the deep valleys. Given the gentle slope of smooth surfaces around the valleys, which do not end up in the valleys, it can be said that the existing landforms are not in equilibrium with today's processes. The distinction between mountain conics in topographic maps and field evidence suggests that new plains are not expanding in the plains, while the valleys are excavated within the old alluvial fans and the entire surface of the northern plains are covered. The rivers such as Sohrien, Armaghankhneh, and Saromsaghloo, which have a considerable water surface area above the mountainfront sinuosity, are in deep valleys, which in their mountainous sinuosity, sometimes their depths exceed 100 meters and in the long run a large part of the route ends with the maintenance of the initial altitude difference relative to the surrounding areas to Zanjanrood. A survey of topographic conditions of the alluvialcovered plains, the pattern of parallel streams and the closure of the plains of the deepwater valleys from the topographic and geological maps of the area, along with field evidence, indicate intense tectonic involvement in evolution of the northern plains of Zanjanrood. In this research, morphotectonic indices such as the river length gradient (SL), asymmetry factor of catchment (AF), the valley floor width to height ratio (VF), mountainfront sinuosity index (SMF), and Symmetry of lateral topography (T) have been used. Estimated numbers in terms of the above indicators were classified in three classes from 1 to 3 (active or inactive). The results indicated that this subarea is tectonic and in the active group.  channels.