تحلیل فضایی و پهنه‌بندی تاب‌آوری شهری مطالعه موردی: شهر آق‌قلا

یکی از مهم ترین و شایع ترین بحران های طبیعی که همواره زندگی جوامع انسانی را تهدید می کند، سیل است که به عنوان دومین حادثه پس از زلزله، بیشترین خسارت ها را به بار می آورد. کشور ما از این نظر، جزء ده کشور آسیب پذیر از بلایای طبیعی جهان به شمار می آید؛ چرا که در طی 90سال اخیر، 120000نفر از هموطنان مان بر اثر آن جان خود را از دست داده اند. با افزایش سوانح طبیعی، امروزه به مسئله آسیب پذیری و تاب آوری که میزان توان شهرها و مناطق را در برابر بلایا نشان می دهد، توجه جدی شده است. در این راستا هدف این پژوهش، بررسی تاب آوری شهری با استفاده از تحلیل فضایی در شهر آق قلا که بلوک های آماری آن از طریق مرکز ملی آمار ایران بر اساس سرشماری سال 1395 تهیه گردیده و 13شاخص در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی تعیین و نقشه های آن با استفاده از نرم افزار arc gis 10.4 و آزمون تحلیل لکه های داغ (hot spot) به منظور شناسایی بلوک های آماری محلات آسیب پذیر استخراج گردیده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در بلوک های آماری، شاخص های بیکاری، املاک رهن و استیجاری، جمعیت زنان، جمعیت زیر 9سال، بی سوادی، تراکم مساحت بلوک ها، مهاجرت، وضعیت سرپرست خانوار، نوع مصالح ساختمانی، مسکن غیراستاندارد و نوع سازه (اسکلت) ساختمانی تقریبا وضعیت مشابهی دارند و بیشترین محلات آسیب پذیر، محلات کل آباد، عیدگاه، دلیجه و حکیم آباد هستند و محلاتی مثل محمدآباد، خزانه به مراتب آسیب پذیری کمتری در مقایسه با این محلات داشته اند. اما از لحاظ شاخص های مساحت خانه های تا 200مترمربع که احداث گردیده بودند، محلات محمدآلق، طعنه و الیاس آباد، وضعیت بحرانی دارند و نیز شاخص جمعیت بالای 65 سال، محله دلیجه و بخش ه ایی از محلات خزانه، الیاس آباد و حکیم آباد، در معرض خطر و آسیب پذیری بیشتری قرار دارند و میزان تاب آوری در محلات نامبرده شده کمتر است.

Spatial Analysis and Urban Resilience Zoning of Aq Qala City (with emphasis on Flood Crisis)

One of the most important and most common natural disasters that has always threatened the lives of human communities is the flood, which is the second most damaging event after an earthquake. In this regard, our country is one of the ten most vulnerable countries in the world due to natural disasters, because over the last 90 years, 120,000 of our compatriots have died. With the increase in natural disasters, the issue of vulnerability and resilience that shows the power of cities and regions against disasters is becoming increasingly important today. The purpose of this study was to investigate urban resilience using spatial analysis in Aq Qala city whose statistical blocks were prepared through the National Statistics Center of Iran based on the Census of 1395 and 13 indicators in economic, social and economic dimensions. Anatomical maps and maps were extracted and evaluated using Arc GIS 10.4 software and Hot Spot Analysis to identify statistical blocks of vulnerable neighborhoods. The results show that in statistical blocks, unemployment indices, mortgages and rentals, female population, population under 9 years, illiteracy, immigration, household head status, type of building materials, nonstandard housing and type The building structures have a similar situation and most of them are Khelabad, Eidgah, Delijah and Hakimabad, and neighborhoods such as Mohammad Abad, Treasury, are much less vulnerable. But in terms of indices of houses up to 200 square meters that were built, the neighborhoods of Mohammad Aleqh, Tana and Eliasabad are in critical condition as well as the population index over 65 years old, Deliae district and parts of Treasury, Eliasabad. And Hakimabad are at greater risk and vulnerability, and the resiliency is lower in the areas mentioned.