بررسی و تحلیل توزیع فضایی عرصه‏های طب سنتی و عطاری‌های گیاهی در شهر مشهد با استفاده از الگوی مکعب زمانی-فضایی

توجه به موقعیت امکانات درمانی و همچنین بیماری ها، یکی از سرفصل های جغرافیای پزشکی و ازجمله حلقه‏های درمان و میزان موفقیت در این خصوص است. براین‏اساس این پژوهش به‌دنبال آن است تا با تکیه بر تحلیل‏های زمانی-فضایی و در چارچوب تئوری انتشارفضایی، پراکندگی عطاری‏های گیاهی در شهر مشهد را مورد تحلیل قرار دهد. شیوۀ پژوهش توصیفیتحلیلی و مبتنی بر مدل‌های تحلیل فضایی همچون الگوهای تراکمی، مدل های خودهمبستگی فضایی و مکعب‌های زمانی-فضایی است. متغیرهای پژوهش شامل:موقعیت عطاری ها (1205عطاری)، زمان وتاریخ راه‏اندازی فعالیت، جمعیت و موقعیت مطب های پزشکان (3339مطب) است. نتایج بیانگر کاهش نسبت جمعیت شهرمشهد از720هزار نفر در سال 1365به2700 نفر در سال 1398 در مقابل هر عطاری است؛ همچنین الگوی تراکمی و مدل های خودهمبستگی فضایی، انتشارگسترشی و الگوی تصادفی عطاری ها را در مشهد به تصویر می‏کشد. استفاده از مکعب های زمانی-فضایی؛ الگوی غالب نوسانی داغ و داغ‏جدید عطاری ها در طول زمان را در شهر مشهد نشان می‏دهد که مبین استقرار لکه‏های داغ جدید و لکه‏های داغ برروی لکه‏های سرد تاریخی است. نتایج تکمیلی در این بخش بیانگر آن است بااین که رشد سریع این کاربری ها می‏تواند در کاهش کیفیت خدمات ارائه شده توسط آنها اثرگذار باشد اما از سوی دیگر حضور این کاربری ها در مناطق محروم و پیرامونی شهر مشهد و انطباق بیشتر آنها با شرایط این مناطق در مقایسه با عرصۀ طب نوین، می‏تواند بیانگر نقش این فضاها در تحقق شعار عدالت درمانی (درمان برای همه) باشد. پراکنش و میزان موفقیت این فضاها در کنترل پراکندگی بیماری ها به عنوان عرصۀ مطالعاتی مهم و کاربردی از پیشنهادهای این پزوهش جهت مسیرهای آتی تحقیقاتی در چارچوب بینش جغرافیای پزشکی است.

Investigation and analysis of spatial distribution of traditional medicine (herbal perfumes) in Mashhad using the Space Time Cube Model

This study seeks to analyze the distribution of herbal perfumes in Mashhad over time, relying on temporalspatial analysis and in the framework of spatial diffusion theory. The study method is descriptiveanalytical and based on spatial analysis models. For this purpose, while referring to the database of guilds in Mashhad, all perfumeries, including 1205 stores, were identified. Then, by creating a spatial database in ARCGIS environment, they were spatially based on the location address. The results show that over the past 30 years, perfumeries with a expansion pattern have grown rapidly in the city. Also, the population index for each perfumer in the 60s and 70s has increased from 726,000 to 2,700 in 1398. The use of the temporalspatial cubes model is a special feature of this study, according to which a certain number of perfumers in a particular situation and according to time intervals to form multiple cubes according to the time factor. The output of this model shows the increasing trend of these uses over time with a value of 3.3227 and a significance level of 99%. On the other hand, this model represents 16 scattering patterns that new hot, hot oscillation and consecutive patterns are the most common. Complementary results in this section show that unlike the fields of modern medicine, which are formed in a chain together, the fields of traditional medicine do not tend to form together and wherever it is possible to establish them, and on the other hand, the intensity of formation. In short periods of time, they indicate the fungal growth of these land uses in the city, which makes it difficult to monitor them.