تحلیلی بر تنگناها و راهبردهای توسعۀ کالبدی و فیزیکی سکونتگاههای غیررسمی. نمونۀ موردی: محله‌های حاشیه‌ای و پیرامونی‌ بابل

وجود امکانات و زیرساخت‌های مختلف در شهرها موجب شده تا بسیاری از روستاییان محل زندگی خود را ترک کرده و به شهرها مهاجرت کنند. این درحالی است که گرانی قیمت زمین و مسکن مهاجران تازه‌وارد را مجبور می‌کند تا به دور از چشم مسئولان و بدون اخذ مجوز از دستگاه‌های متولی به ساخت سرپناه در حاشیه شهرها اقدام کنند که به تبع آن مشکلات زیادی را برای مسئولان در زمینه خدمات‌رسانی و همچنین برای حاشیه‌نشینان به وجود می‌آورد. از این‌رو این پژوهش سعی دارد تا ضمن بررسی چالش‌های توسعه‌ در ناحیه مورد مطالعه، راهبردهای کلیدی را در راستای توسعۀ مساکن غیررسمی ارائه نماید. به منظور دستیابی به این هدف از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و میدانی استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز به دو صورت اسنادی و پرسش‌نامه گردآوری شده است. جامعۀ آماری پژوهش، ساکنان چهار محلۀ، موزیرج، کتی شرقی و غربی، باغ‌آبادیان و سادات‌محله هستند که بر اساس فرمول کوکران 310 خانوار از بین آنان به عنوان جامعۀ نمونه انتخاب شدند. سپس با توجه به تعداد خانوارها در هر یک از چهار محله‌، پرسش‌نامه‌ها با روش تصادفی ساده/ سیستماتیک توزیع گردید. نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها نشان داد که بین میزان مشارکت شهروندان در سکونتگاههای غیررسمی با میزان توسعه‌یافتگی در محله‌های مختلف تفاوت معناداری تا سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. یعنی هر چقدر مشارکت حاشیه‌نشینان در زمینه‌های مختلف عمرانی و خدماتی بیشتر باشد، به همان نسبت از مسائل و مشکلات محلات کاسته‌شده و محلات توسعه‌یافته‌تر هستند. همچنین نتایج تحقیق در مورد رابطه بین چالش‌های اقتصادی و اجتماعی با توسعه‌نیافتگی محلات حاکی از آن است که عدم سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران به عنوان مهم‌ترین چالش اقتصادی و همچنین عدم دسترسی به امکانات تفریحی، ورزشی و علمی به عنوان مهم‌ترین چالش اجتماعی پیش‌روی حاشیه‌نشینان مطرح شده است. مهم‌ترین چالش اکولوژیکی و کالبدی محله‌های مورد مطالعه، وضعیت و کیفیت بد معابر چه به لحاظ عرض کوچه‌ها و چه به لحاظ بهداشتی با عنایت به فقدان زیرساخت‌های دفع و کنترل سیلاب (سیستم اگو) است. به‌نحوی‌که نتایج حاصل از تحلیل‌های همبستگی تا سطح اطمینان 99 درصد رابطۀ معناداری را تبیین می‌نمایند. نتایج حاصل از آزمون رگرسیون خطی چندگانه نیز برای تبیین میزان چالش‌ها پیش‌روی توسعه‌یافتگی نشان می‌دهد که مولفه‌های بررسی‌شده تا حد قابل قبول و معناداری وابسته به متغیرهایی هستند که مورد بررسی قرار گرفتند. ضریب تعیین محاسبه شده در معادلۀ رگرسیونی حاکی از آن است که تنگناهای متعدد پیش‌روی توسعه‌یافتگی قریب به 75 درصد وابسته به متغیرهای مورد بررسی است و حدود 25 درصد وابسته به متغیرهای دیگر است که در این پژوهش مورد شناسایی قرار نگرفتند. شایان ذکر است که عدم توسعۀ نواحی پیرامون شهر که عمدتاً محل اسکان مهاجران روستایی هستند را باید در پایین بودن درآمد حاشیه‌نشینان، وجود بافت‌های آشفتۀ که به‌تدریج شکل‌گرفته و یا روستاهای الحاقی به شهر و هزینه‌بر بودن عمران و آبادانی مناطق حاشیه‌ای جستجو نمود.

Challenges and Strategies of Spatial Development of Informal Settlements in Intermediat Cities: A Case Study in Babol

AbstractExistence of different economical, social and cultural facilities in cities has made many villagers to leave their hometown and to immigrate to cities. This is when the expensiveness of land and housing makes the new immigrants to build shelter for themselves and to hide it from city officials and without out permission. This causes a lot of problems for other citizens. As a result, this study tries to provide necessary and functional strategies about development of informal housing while analyzing the challenges of place development of informal housing in studying region. For achieving this goal, analytical study approach was used and needed information was gathered by documentaries and field research. The population under study was the families residing in four neighborhoods of Muziraj, eastern and western Katy, Baghabadian and Sadat mahalle (14599) in 1390 that among them and based on typical Cochran formula, 310 people were given selected questionnaires and then according to the number of households in each one of the four neighborhoods, the questionnaires were distributed based on simple randomized method. Results of hypothesis testing indicated that there is a meaningful relationship between citizen participation in informal settlement with the level of development in different neighborhoods which means that the more residents participate in various activities related to the city, more the neighborhood problems are reduced and neighborhoods become developed and vice versa. Also the hypothesis test about the relationship between economic and social challenges and underdevelopment of neighborhoods indicated that economically, the lack of investment by public and private investors were the main challenges raised by residents. Also socioculturally, the lack of access to recreational facilities was the main challenge raised by residents and environmentalphysically the main challenge was the poor goal, status and quality of the roads in neighborhoods and this challenge was bigger in eastern and western Katy neighborhood compared to others. Keywords: Challenge, strategy, informal settlement, Babol city