مطالعۀ تاثیرات دیاپریسم نمکی در ژئومورفولوژی شمال شرقی شهرستان شاهرود

دیاپریسم نمکی فرآیندی است که در طی آن‌ یک لایه از کانی‌های تبخیری به درون لایه‌های فوقانی نفوذ نموده سبب شکل‌گیری ناهمواری‌های ویژه‌ای می‌شوند. مطالعه این ناهمواری‌ها به دلیل وجود منابع نفتی، استقرار سکونت‌گاههای انسانی و عبور راههای ارتباطی ضروری است. منطقۀ موردمطالعه که در شرق شهرستان شاهرود قرار دارد یکی از مناطقی است که تحت تاثیر دیاپریسم نمکی، ناهمواری‌های ویژه‌ای در آن ایجادشده که سن تقریبی آن‌ها به دورۀ میوسن می‌رسد. علاوه بر دیاپریسم نمکی وجود گسل احتمالی جیلان-فراشیان در شمال و طاقدیس جیلان در مرکز سبب شکستگی‌هایی شده که نمک از طریق آن‌ها به لایه‌های بالایی نفوذ و سبب شکل‌گیری ناهمواری‌های نمکی شده است؛ همچنین تاثیر فرایند انحلال نقش مهمی در شکل‌گیری کارست‌های نمکی در منطقه داشته که برای نخستین بار در مطالعۀ گنبدهای نمکی به آن توجه شد. در این پژوهش که باهدف مشخص شدن تاثیر دیاپرهای نمکی در مورفولوژی منطقۀ موردمطالعه و با  استفاده از روش مطالعات میدانی و سنجش از دور تاثیر دیاپریسم نمکی روی مورفولوژی منطقۀ مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد دیاپریسم نمکی با ایجاد گنبدهای نمکی، درز و شکستگی، چین‌های ثانویه، کارست‌های نمکی، دره‌ها، پلیگون‌ها، یخچال‌ها، چشمه‌ها و اشکال گل‌کلمی توپوگرافی خاصی را در منطقه سبب شده و با ایجاد مورفولوژی ویژه‌ای  این منطقه را از بیابان‌های مجاور خود متمایز نموده است. به‌دلیل عبور راه آهن تهران مشهد از منطقه مورد مطالعه و جلوگیری ازخطرات احتمالی سازندهای نمکی برای این خط آهن پیشنهاد می شود مطالعات تکمیلی در این زمینه انجام شود.

Investigating salt diapirism effects in morphology of northeast of shahrood

Abstract Salt diapirism is the process of penetrating evaporite minerals into the upper layers leading to formation of special morphology which are important due to oil resources, human settlements and bypass roads. Therefore, researchers e.g. Talbot (1979), Moores (2007), Harding (2015), Arian (2015), Saket (2005), Afifi (2009), Rajabi (2008) and Zamani (2013) have been studied this phenomena in Iran. study area is located in the east of Shahrood which is one of the areas affected by salt diapirism concluding to special morphologies that their approximate age back to Miocene period. In addition to salt diapirism, likely Jylan Farashian fault in north, Jylan anticline in center of the region caused to create some fractures that through them salt penetrates the upper layers and developed salt morphologies. The effect of the dissolution process plays an important role in the formation of salt caves in the region that for the first time in the study to be considered. In addition, mechanisms such as salt difference density, erosion and anthropogenic factors have an important role in salt forms. Diapirism geomorphological effects of salt are observed in the form of salt domes, joints and fractures, secondary folds, salt caves and salt valleys, polygons, glaciers, springs, cones and cauliflower shapes. In this paper, using field studies, satellite images of Landsat(ETM+) and DigitalGlobe as well as digital elevation model (DEM) datasets acquired from SRTM sensor, the impact of salt diapirism on the morphology of the studied area is investigated aiming to the results be used in future construction activities of the region.