سنجش جدایی‌گزینی فضایی شهر قم و ارتباط آن با ساختار فضایی شهر

جدایی گزینی شهری مانعی قابل توجه برای دستیابی به شهری فراگیر، همه شمول، منسجم و یکپارچه است. آثار و پیامدهای مرتبط به جدایی گزینی شهری نه تنها متوجه خانواده های فقیر می شود بلکه همه ساکنان و همچنین شکل و ساختار شهرها را  متاثر خواهند کرد. درک رابطه بین ساختار فضایی شهر و الگوهای جدایی‌گزینی از عواملی هستند که باعث تحقق پذیری بیشتر در اجرای طرح ها و موفقیت بیشتر مدیریت شهری می گردد. بنابراین هدف کلان این پژوهش سنجش میزان جدایی گزینی بین طبقه های اجتماعی شهر قم و تحلیل ارتباط آن با ساختار فضایی شهر است. روش تحقیق کمی بوده و رویکرد آن توصیفی_تحلیلی می باشد. به همین منظور ابتدا به سنجش میزان جدایی گزینی چند گروهی بین طبقه های بالا، متوسط و پایین شهر پرداخته شد. نتایج نشان داد که میان قشرهای موجود در شهر جدایی گزینی متوسط وجود دارد. همچنین با بررسی شاخص‌های ساختار فضایی شامل توزیع، خوشه بندی و تجمع بر پایه داده های آماری جمعیت و فعالیت 1390 بر مبنای 758 حوزه آماری شهر قم نتایج گویا بود که شهر قم از یک ساختار متمرکز و خوشه ای برخوردار است. جهت یافتن ارتباط بین میزان جدایی گزینی و توزیع جمعیت و فعالیت از همبستگی دو متغیره موران استفاده شد که نتایج نشان می دهد بین میزان آنتروپی جدایی گزینی محلی طبقه پایین شهر و میزان آنتروپی جمعیت و فعالیت با مقدار شاخص موران به دست آمده (0.36) ارتباط مستقیم و مثبتی وجود دارد و میزان جدایی گزینی طبقه بالا و متوسط با توزیع جمعیت و فعالیت با مقدار موران بدست آمده به ترتیب برابر با ( 0.36-) و (0.24-) ارتباط منفی و معکوسی وجود دارد و همچنین با استفاده از رگرسیون فضایی برای یافتن تاثیرگذارترین طبقه در شکل گیری ساختار فضایی شهر قم نتایج بدست آمده حاکی از این بود که طبقه بالای شهر با (0.27=r2 ) بیشترین تاثیر را داشته و در مراتب بعدی طبقه پایین و متوسط شهر تاثیرگذار بوده اند.

measuring urban spatial segregation in the city of qom and its relation with the urban spatial structure

segregation of social groups leads to the increase of social and physical distance between diverse groups of people and results in social exclusion and other negative consequences. increasing understanding of the relationship between the urban spatial structure and segregation patterns can help with the realization of plans and the success of the city management, so the objective of the present study is to analyze the segregation of different classes in the city of qom and its relation with the urban spatial structure. quantitative method and descriptive analytical approach have been applied. for this purpose, multigroup segregation of high, middle and low classes of the city was examined which indicated that there was a medium segregation in the city. also, when examining the indicators of the deliberation of spatial structure including distribution, clustering and concentration, based on the population and activity statistic data of 1390 consisting 758 statistic districts in the city of qom, it is revealed that qom has a centered and clustered structure. to find out the relation between the amount of the segregation and the distribution of population and activity, moran’s bivariate correlation has been applied and the results suggest that there is a direct positive relation between the local segregation entropy of the low class in the city and the entropy of population and activity and the moran’s indicator was (36%), and there is a negative and reversal relation between the segregation of high and middle class and the distribution of population and activity and the moran’s indicators were respectively (36%) and (24%). applying the spatial regression to find the class most effective in making the spatial structure of the city of qom, it has been indicated that the high class of the city has been the most effective (r^2= 0.27) following which came the low and middle classes.