بررسی اثرات نوسازی کالبدی بر کیفیت محیط روستایی. مورد مطالعه: دهستان طوس و میان ولایت

در دهه‌های اخیر ضرورت توجه به کیفیت زندگی روستاییان در برنامه‌ریزی کلان از یک سو و افزایش آسیب‌های ناشی از مخاطرات طبیعی از سوی دیگر زمینه ساز توجه به برنامه‌ریزی کالبدی در سکونتگاههای روستایی کشور شده است، اما نکتۀ مهم این است که بافت کالبدی روستاها به جهت سابقۀ تاریخی آن‌ها دچار فرسودگی است که در اغلب موارد همخوان با شرایط زندگی کنونی روستاییان نبوده است؛ لذا بازسازی کالبدی از جمله برنامه‌های مهم روستایی ‌است که در حال حاضر در اغلب روستاها در حال انجام است و می‌تواند اثرات متعددی بر کیفیت محیط زندگی روستاییان داشته باشد. از این رو هدف این پژوهش، بررسی اثرات نوسازی کالبدی بر کیفیت محیطی مناطق روستایی در دهستان‌های میان ولایت و طوس شهرستان مشهد است. روش‌شناسی تحقیق، توصیفی تحلیلی است و به صورت کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده است. با استفاده از روش پیمایشی در قالب 113 پرسش نامۀ خانوار، به بررسی 9 روستا از دهستان‌های میان ولایت و طوس شهرستان مشهد پرداخته شده است. نتایج حاصل از آزمون t، نشان داد که در بین مولفه های کیفیت محیطی، مولفۀ فرمی و شاخص های مربوط به آن بیشترین میانگین (38/3) را دارد و بعد از آن به ترتیب مولفۀ عملکردی با 26/3، مولفۀ زیست محیطی با 04/3 و مولفۀ معنایی با 86/2 در رده های بعدی قرار گرفته‌اند؛ همچنین نتایج رگرسیون نشان داد که مولفۀ زیست‎محیطی اثرات نوسازی کالبدی در شرایط موجود با ضریب تاثیر 355/0، بیشترین میزان اثر را بر کیفیت محیطی روستا دارد و مولفۀ فرمی با 204/0 کمترین میزان اثرگذاری را بر کیفیت محیط روستا دارد؛ همچنین با استفاده از مدل خاکستری، اولویت بندی روستاها از نظر بیشترین اثرگذاری طرح نوسازی بر آن‌ها انجام گرفت که براساس آن روستای ناظریه با ضریب 839/0 رتبۀ اول و بهترین وضعیت را نسبت به روستاهای دیگر داراست و روستای خرابه امین با ضریب 509/0 آخرین رتبه را به خود اختصاص داده است. در نهایت، جهت افزایش کیفیت محیطی روستاها از طریق نوسازی کالبدی می‌توان گفت که توجه به مولفه عملکردی کارکردی و همچنین زیست محیطی در اجرای طرح‌ها ضروری است. در واقع باید در بعد اجرایی از تمرکز بر مولفه فرمی کاست و  بیشتر به جنبه‌های عملکردی و زیست محیطی توجه کرد.

Investigating the Effects of Physical renewal on the Quality of Rural Environment(case study: Toos and Mian velayat rural districts)

In recent decades, the necessity of paying attention to the quality of life of villagers in large scale planning, on the one hand, and increasing the damage caused by natural hazards on the other hand lead to highlighting the physical programs in rural settlements of the country. However, the important point that should be considered is that the physical structure of the villages is impoverished due to their historical background and in most cases does not correspond to the current conditions of the villager’s life. Therefore, physical reconstruction is one of the most important rural programs which is currently considered in most villages and can result in have many effects on the villager’s quality of life. So, the purpose of this study is to investigate the effects of physical reconstruction on the quality of rural areas in Mian Velayat and Tous rural districts. The research methodology is a descriptiveanalytical and considered as library and field study. Survey method in the form of a household questionnaire has been reviewed by 9 villages of Mian velayat and Tous located in Mashhad city. The results of this study showed that, based on t test, the most effects of the implementation of the physical reconstruction plan on the environmental quality components are related to the formal components with an average of 3.38, and the least significant effect on the semantic component with an average of 2.86. Regression results, however, have shown that the functional components of physical reconstruction shows the highest effect on the quality of the rural environment with a coefficient of 0.345, and formal component with a coefficient of 0.204 has the least effect on the quality of the rural environment. Also, using the gray model, prioritization of villages in terms of the most effective effect of the modernization plan was carried out on them, according to the results; Nazeriye village ranked first with the coefficient of 0.839 and Kharabe Amin ranked the last with coefficient of 0.509.