تحلیل زمانی – مکانی توفان‌های تندری در ایران

توفان‌تندر یک مخاطرۀ مهم آب‌وهوایی است که خسارات زیادی به بخش‌های مختلف وارد می‌کند. از این‌رو بررسی زمانیمکانی آن می‌تواند کمک زیادی به شناخت قانونمندی‌های وقوع و تعیین پتانسیل مناطق مختلف نماید. این مطالعه با هدف تحلیل زمانی مکانی توفان‌های تندری در ایران بر اساس جدیدترین آمار ساعتی به انجام رسیده است. به این منظور داده‌های ساعتی هوای حاضر مربوط به توفان‌های تندری 42 ایستگاه سینوپتیک کشور در 7 کد (وضعیت) متفاوت، از بدون بارش گرفته تا همراه با گردوغبار و تگرگ سنگین، در 8 نوبت از شبانه‌روز در یک دورۀ 37‌ساله (1980 تا 2016) از سازمان هواشناسی کشور اخذ شد. سپس با روش تحلیل خوشه‌ای سطح کشور بر پایۀ فراوانی‌های وقوع به چهار منطقه تقسیم و رخداد پدیده در هر منطقه تحلیل شد. آنگاه با استفاده از سه آزمون منکندال، رگرسیون خطی و تخمین‌گر شیب سن روند زمانی وقوع پدیده در کشور بررسی گردید. نتایج تحقیق نشان داد بیشترین توفان‌های تندری در شمالغرب و غرب کشور حوالی ایستگاه‌های ارومیه، تبریز، خوی، خرم‌آباد، و نیز جنوب کشور حوالی ایستگاه بوشهر رخ می‌دهد. در مقیاس‌های فصلی و ماهانه، بیشترین فراوانی رخداد پدیده، مربوط به فصل بهار با حداکثر ماه می است. در فصل بهار شمال‌غرب، تابستان سواحل شمالی و شمال‌غرب، پاییز مناطق جنوب‌غرب و غرب، و زمستان سواحل جنوب و جنوب‌غرب کشور شاهد رخداد توفان‌تندر بیشتری است. در مقیاس ساعتی مشخص شد که وقوع توفان با توجه به دمای هوای مناطق به تاخیر می‌افتد؛ به‌طوری‌که در مناطق گرم در بامداد و اوایل صبح و در مناطق سرد در هنگام غروب و اوایل شب اتفاق می‌افتد. اما به طور کلی بیشترین رخدادها مربوط به ساعت 21:30 محلی و سپس با اندکی اختلاف، ساعت 18:30 است. در اکثر ایستگاه‌ها روند وقوع تعداد توفان‌های تندری افزایشی است.

TemporalSpatial Analysis of Thunderstorms in Iran

Thunderstorm is a major climatic hazard that puts a lot of damage to different sectors. Therefore, evaluation of its spatialtemporal characteristics can help a lot to understand the rules of its occurrence and determine the potential of different regions. The aim of this study is to analyze the spatialtemporal characteristics of thunderstorms in Iran based on the latest hourly data. For this purpose, the hourly data of thunderstorms from 42 synoptic stations in 7 different status, from precipitation to dusty and heavy hail, 8 times a day were obtained from Iranian Meteorological Organization in a 37year period (19802016). Then using cluster analysis, the country was divided into four zones based on the frequencies, and the occurrence of phenomenon in each zone was analyzed. Then, using the MannKendall, linear regression and Sen’s slope estimator statistical tests, the temporal trend of the phenomenon was investigated in the country. The results showed that the most thunderstorms occur in northwest and west of the country, around Urmia, Tabriz, Khoy and Khorramabad stations, and also south of the country around Bushehr station. In seasonal and monthly scales, the highest frequency can be seen in the spring with a maximum of May. In spring, northwest, in summer, northern coasts and northwest, in fall, southwest and west, and in winter, southern coasts and southwest of the country experience more thunderstorms. In hourly scale, it became clear that the storm would be delayed due to the regions’ temperatures. Hence in warm regions it happens in the sunrise and early morning, and in cold regions in the sunset and early evening. But in general, thunderstorms are more frequent in 21:30 local time and then with a slight difference, in 18:30. In most stations the number of thunderstorms is increasing.