گزینش مراکز بهینه خدمات جهت توسعه نواحی روستایی؛ مطالعه موردی: دهستان غیزانیه شهرستان اهواز

شناسایی و ارزیابی امکانات و تنگناهای موجود، اولین گام مهم در فرآیند برنامه ریزی توسعه روستایی به شمار می رود. در این راستا، گزینش نقاط بهینه روستایی برای توزیع خدمات عمومی و همچنین سنجش درجه توسعه دهستان ها از اهمیت خاصی برخوردار است؛ که این امر اغلب با استفاده از روش های کمی صورت می پذیرد. پژوهش حاضر، با بهره گیری از روش ahp به گزینش مستعدترین مراکز، برای توزیع خدمات در سطح دهستان غیزانیه اهواز پرداخته است؛ سپس از فنون تصمیم گیری چندشاخصه نظیر؛ vikor، electre، promethee،topsis و نیز روش های مجموعه ادغامی مانند؛ average ،borda ،copeland و post، جهت تعیین درجه توسعه روستایی دهستان مذکور استفاده گردید. ماهیت و روش این پژوهش، توصیفی و تحلیلی بوده و به لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی به شمار می رود. جمع آوری اطلاعات به دو صورت تکمیل پرسشنامه از 30 نفر کارشناس امور روستایی و داده های مرکز آمار ایران در سال 1390 انجام گرفت. تحلیل داده های پژوهش در محیط arcgis10.3 و نرم افزار expert choice، excel و visual promethee انجام گرفت. یافته ها نشان داد که از میان نماگرهای منتخب پژوهش، معیار تراکم جمعیت با مقدار 0.261 درصد، بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است و معیارهای دسترسی به تاسیسات زیربنایی، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی و دسترسی به وسایل ارتباطی در مراتب بعد حائز اهمیت هستند. با توجه به نقشه پهنه بندی حاصل شده از تلفیق لایه های معیار، حدود چهار درصد از منطقه مورد مطالعه در موقعیت بسیار مناسب، دو درصد در محدوده مناسب، حدود 32 درصد در گستره نسبتا مناسب، حدود 52 درصد در قلمروی نامناسب و حدود 10 درصد از محدوده مورد مطالعه نیز در موقعیت کاملا نامناسب برای استقرار مراکز بهینه خدمات روستایی قرار گرفته اند. بدین ترتیب، دو روستای نزهه و غیزانیه بزرگ به عنوان توسعه یافته ترین روستای دهستان، دارای بیشترین پتانسیل برای ایجاد مراکز خدماتی در سطح ناحیه تشخیص داده شد.

Selection of Optimal Service Centers for the Rural Areas Development; Case Study: Gheizanieh Rural District of Ahvaz Township

Recognizing and explore the possibility and bottlenecks, an essential first step in the planning process is the rural areas development. In this respect, determining optimal points for the establishment of service centers and measure the degree of rural areas development is of special importance; which often done using quantitative methods. This study conducted using AHP method to select the best points for the establishment of service centers in the Gheizanieh rural district of Ahvaz township; then methods multiple attribute decision making of compensation as well as integrated collection were used to determine the degree of rural development mentioned rural district. This research in terms of nature and method of descriptive and analytical, in terms of purpose is practical researches. Data collection was conducted in two ways: completing the questionnaires of 30 expert rural affairs and general population and housing census data in the year 1390. Data analysis was conducted on the ArcGIS10.3 and software Expert Choice, Excel and Visual Promethee. The results show which between parameters selected study, population density criterion of 0.261 percent, most points allocated as well as access to infrastructure measures, access to health and care services and access to means of communication and transportation are important in later stages. Map overlap criteria, indicates that two villages, nearly four percent of the study area in a very suitable position, two percent in the suitable position, about 32 percent of the moderately suitable, about 52 percent in the range unfavorable and about 10 percent of the study area located also quite unsuitable position to establish of optimal rural service centers. Thus, the two villages Nezheh and Gheizanieh Bozorg as the most developed rural district, has the greatest potential for creating service centers at the district level were detected.