ارزیابی راهبردهای مراقبت‌های اولیه سلامت (phc) در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران: پژوهشی مبتنی بر کنترل راهبردی

در پایان کنفرانس آلماآتا، مراقبت‌های اولیه سلامت به عنوان رویکرد مبنایی در حوزه سلامت و کلید تحقق اهداف «بهداشت برای همه» مطرح گردید و کشورهای عضو پذیرفتند که راهبردهای نظام سلامت خود را بر همان اساس تدوین کنند. در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران نیز، راهبردهای مختلفی در این زمینه اتخاذ گردید، از جمله ایجاد خانه‌های بهداشت در مناطق روستایی و برنامه‌های گسترش آن، تشکیل رابطین بهداشت با هدف فعال‌سازی خدمات در مراکز شهری و طرح پزشکی خانواده. هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی راهبردهای اتخاذشده در جهت گسترش خدمات مراقبت‌های اولیه سلامت (phc) در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران است. در این راستا با بهره‌گیری از ابزار کنترل راهبردیِ کارت امتیازی متوازن متناسب‌سازی شده جهت ارزیابی راهبردهای phc، چارچوب مفهومی اولیه استخراج و به خبرگان عرضه و سرانجام با استفاده از روش تحلیل مضمون، این بسته راهبردی، ارزیابی شد. در راستای نیل به هدف پژوهش، پنج منظر مختلف شامل منظر جهت‌گیری‌های کلان، منظر ذی‌نفعان، منظر مالی، منظر رشد و یادگیری و منظر فرآیندهای داخلی به عنوان مضامین فراگیر در شبکه مضامین، ارزیابی شدند. علی‌رغم آنکه محوریت خدمات phc در نظام سلامت، از اهرم‌های این خدمات است اما راهبردهای اتخاذ شده باعث خروج این خدمات از محوریت ارائه خدمت در نظام سلامت گشته است؛ بنابراین، از منظر جهت‌گیری‌های کلان، ضعیف ارزیابی می‌شوند. نکته مهم آن است که ضعف راهبردهای phc در این مولفه، بر سایر مولفه‌ها نیز اثرگذار بوده و نتیجه‌گیری نهایی آنکه علی‌رغم اهمیت اثبات‌شده خدمات phc در دنیا، راهبردهای گسترش مراقبت‌های اولیه سلامت در جمهوری اسلامی ایران در راستای ارزش‌های محوری این خدمات ضعیف ارزیابی شده و این خدمات به نوعی واجب فراموش‌شده‌ی نظام سلامت به حساب می‌آیند.

evaluation of primary health care strategies (phc) in the health system of the islamic republic of iran:a research based on strategic control

at the end of the almaty conference,primary health care(phc)was introduced as a basic approach in the field of health and the key to achieve the goals of health for all, and member states agreed to formulate their health system strategies on that basis.in the health system of the islamic republic of iran,various strategies were adopted in this field, including the establishment of health centers in rural areas and their development plans,the employment of health workers to activate services in urban centers,and family medicine plan.the main purpose of this study is to evaluate the strategies adopted to expand primary health care services in the health system of the islamic republic of iran.in this regard, using the strategic control methods calledadapted balanced scorecard(bsc)to evaluate phc strategies,the initial conceptual framework was extracted and presented to the experts. finally, these strategies were evaluated by thematic analysis method.in order to achieve the research purpose, five different dimensions including macro-orientation,stakeholder,financial, growth and learning, and internal processes perspectives were evaluated as comprehensive themes in the thematic network. although the centrality of phcservices in the system is one of the strategic levers of these services, but the adopted strategies have led to the marginalization of these services in service delivery of the health system; therefore, they are evaluated as weak in terms of macro-orientation.the important point is that the weakness of phc strategies in this component also affects other components.the conclusion is that despite the proven importance ofphcservices in the world, unfortunately,the strategies for expanding primary health care in the islamicrepublic of iran according to core values of these services are evaluated as extremely weak and these services are considered as a forgotten necessity of the health system.