مدل رفتار انسان در مواجهه با دو ساحت مطلوبیت- نامطلوب؛ تحلیلی قرآنی، رویکردی مدیریتی

کمبود مدل‌های توصیفی از رفتار انسان‌ها یکی از چالش‌های قدیمی در ساحت علوم رفتاری به خصوص مدیریت رفتار سازمانی بوده و از آن به عنوان یکی از بزرگترین شکست‌های علمی بشر تعبیر شده است. زیرا از یک سو، تقاضای شدیدی نسبت به استفاده از این مدل‌های رفتاری در علوم مختلف وجود دارد، و از سوی دیگر ابعاد درونی انسان و شرایط محیطی موثر بر رفتار او به حدّی پیچیده‌اند که مدل سازی رفتار او را دشوار می‌سازند. این پژوهش نمونه‌ای جدید از مدل‌های توصیفی رفتار انسان برگرفته از منبع الهی قرآن کریم معرفی و تبیین می‌نماید. این مدل‌ رفتاری به تاثیر متفاوت شرایط مطلوب و نامطلوب بر حالات انسان و واکنش مستقل او در مواجهه با این شرایط می‌پردازد. انگیزه، تلاش فعالانه و نگرش مثبت انسان مربوط به مواجهه انسان با شرایط مطلوب بوده؛ و وابستگی، بی‌تابی و چاره‌جویی انسان در مواجهه او با شرایط نامطلوب بروز پیدا می‌کنند. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی هشتصد و چهارده آیه از قرآن کریم شناسایی و سازماندهی شده، مورد بررسی و مفهوم یابی قرار گرفته و در سه سطح متفاوت انتزاع، کدگذاری شدند. بدین وسیله مدل دو ساحتی مطلوبیتنامطلوب مبتنی بر تجزیه و تحلیل‌های لغوی آیات، دقّت‌های ادبی (صرفی و نحوی) و همراه با استناد به منابع معتبر تفسیری و پس از تایید خبرگان توضیح داده شده‌ است. مدل‌ معرفی شده در چهارچوب نوع ایده‌آل مدل توصیفی رفتار انسان ارائه گشته و عرصه‌های نظری و کاربردی مرتبط با آن در علم مدیریت بیان شده است.