معناشناسی تاویل در عرفان ابن‌ عربی (با توجه ‌به مناسبت ‌های انسان ‌شناسانه آن)

هدف این پژوهش برجسته‌کردن مناسبت‌های انسان‌شناسی در حوزه معناشناسی تاویل است. برای این منظور، نگارنده ابتدا معناشناسی تاویل را بررسی می‌کند و افزون‌بر اشاره به دو معنای عام و خاص تعبیر، از ارتباط معنایی تاویل و تعبیر و تفسیر سخن می‌گوید. شرح نگاه مثبت و منفی ابن‌عربی به تاویل و تبیین ویژگی‌های فردی لازم برای تاویل، از بحث‌های دیگر این پژوهش است. تاویل در باور ابن‌عربی کلیدواژه‌ای هستی‌شناسانه است. باتوجه‌به مبانی او، درباره تناظر تاویل در سه کتاب تکوین و تدوین و نفس می‌توان سخن گفت. هر سه کتاب، تجلی حضرت حق است و حق، تاویل و حقیقت هر سه ظهور است. ایمان و تقوی و عمل به شریعت همچنین بصیرت و فراست الهی و آزادگی، از ویژگی‌های اصلی تاویل‌کننده است. علم صاحبان تاویل از نوع حق‌الیقین است و این خود نشان‌دهنده آن است که تاویل، علمی نظری و اکتسابی نیست؛ بلکه مبحثی از باب حضور و یافتن است. تاکید این عارف بزرگ بر به دست آوردن ویژگی‌هایی وجودی برای تاویل‌کننده، از نگاه انسان‌شناسانه او به تاویل خبر می‌دهد. نگارنده در هر دو رویکرد ایجابی و سلبی ابن‌عربی به تاویل، حکمت عملی و توجه به عمل را چیره می‌بیند.