تحلیل شناختی تصویر «آهو» در دیوان شمس

قلمرو معنایی تصویر آهو در غزل های مولوی قلمرو گسترده ای است. این تصویر، تصویر همان آهوی سنت ادبی نیست که به واژه هایی چون نافه و مُشک و تتار ختم شود بلکه در پسِ این استعاره، لایه های معنایی عمیق و ساحت های جدید عرفانی نهفته است. در این مقاله با استفاده از نظریه شناختی استعاره معاصر و بر اساس دیدگاه های لیکاف و جانسون، دو نظریه پرداز معنی شناسی ساخت گرا، کارکردهای استعاری آهو و خوشه های تصویری مرتبط با آن یعنی صحرا، شیر، شکار، ابراهیم ادهم و جز آن در غزل های مولوی تبیین می شود. تصویر آهو در اشعار مولوی شان و منزلتی یافته که پیش از آن نداشته است؛ آهو در غزل های مولوی عروج معنایی می یابد و همان نقشی را به عهده می گیرد که هدهد در منطق الطیر دارد، بل بیشتر و فراتر از آن. از رهگذر بررسی استعاره آهو در دیوان شمس در می یابیم آهو کلان استعاره ای از خداوند و پس از آن، استعاره هایی از خود مولوی، شمس، صلاح الدین، پیر، سالک، معشوق، عاشق، ابدال، روح و جان و معانی است.

Analyzing the image of Deer in Divane Shams

The present article analyzes one of the most amazing symbols of Maulana in Divane Shams (the Book of Shams) the semantic domain of Deer's image is a vast domain in Maulana's sonnets. This Deer is not the deer of literary tradition which ends to the Nafe (navelbag) and musk and Tatar, but behind this symbol, there lies deep layers of meaning and new spiritual realm. In other words, Maulana has bestowed different functions to the picture of Deer and this image has found a dignity in his poems which had not had before Deer's meaning rises in Rumi's sonnets, and adopts the role which the hoopoe has in Manteq altayr (the logic of bird) butmore over and beyond. In Divane Shams, Deer is a symbol of God generally, and then it comprises Maulana himself, Shams, Salah aldin, Pīr (saint preceptor, the man who guides towards God), Sālek (the man who goes towards God by purifying his soul), Ma'shouq (beloved), 'Asheq (inloved), Abdāl (the main preceptors in the way towards God), Rouh (Soul), Jān (Spirite) and ma'āni (meanings). To achieve a better result, deer's organs and all the images associated with it have been analyzed, and if necessary, Rumi's verses have also been cited.