بررسی عوامل یقظه و انتباه از نظر خواجه عبدالله انصاری و جایگاه آن در شرح حال عارفان در تذکره الاولیاء

بیداری نخستین گام در سیر و سلوک است و تا بیداری رخ ندهد حرکت در مسیر عرفان آغاز نخواهد شد. بیداری در برخی از متون عرفانی پیش از قرن هفتم، با نام یقظه و انتباه ذکر شده است و اولین منزل سیر و سلوک به شمار آمده است. در برخی دیگر از متون بی آن که به اصطلاح یقظه و انتباه اشاره شود، تلویحاً در ضمن مقام توبه به آن پرداخته شده است و در پاره ای از آثار نیز بیداری و جایگاه آن مغفول مانده است. یقظه و انتباه مرحله ای مهم و سرنوشت ساز در سیر و سلوک است. خط قرمزی است که دوران پیش از توبه و پس از آن را جدا می کند و با توجه به تنّوع و تعدّد عوامل ایجاد آن از جذابیت خاصی برای پژوهشگر مباحث عرفانی برخوردار است. خواجه عبدالله انصاری از نویسندگانی است که در منازل السائرین با موشکافی خاصی به یقظه و انتباه پرداخته، عوامل آن را به دقت دسته بندی کرده است. در این مقاله ضمن بررسی عوامل یقظه و انتباه در منازل السائرین، جایگاه یقظه و انتباه در تحول روحی عارفان تذکره الاولیاء عطار نیشابوری تبیین می شود. بسیاری از حکایت های نقل شده درباره یقظه و انتباه عارفان را در تذکره الاولیاء می توان با دسته بندی خواجه عبدالله انصاری تبیین و تحلیل کرد.

The Objective Study of Awakening and Vigilance Elements from the Viewpoint of Khajeh Abdullah Ansari and Analyzing its Status in the Biography of Mystics in Tazkirat al-Oulia

Wakefulness is the first step in Progression so that till it does not happen, the movement in the path of mysticism does not begin. In several preseventh (A.H) century mystical texts, it has been mentioned as ldquo Awakening and Vigilancerdquo and considered as the first station of Progression. In some other texts, not mentioning these terms, it has been discussed indirectly under the station of repentance, and still in other works this concept and its place have been ignored. Anyway, awakening is an important and critical level in Progression which functions as a borderline separating the preandpostrepentance periods and, regarding the variety and multiplicity of the elements creating it, it is of special attraction for the researcher of mystical issues. Khajeh Abdullah Ansari is one of the writers which has considered this matter hairsplittingly in Manazel alSaerin and has classified its elements exactly. Exploring the elements of awakening and vigilance in this work, this paper aims to explicate the place of these concepts in the spiritual evolution of mystics in Attarrsquo s Tazkirat alOulia. The hypothesis of this study is that many mentioned tales about awakening and vigilance in Tazkirat alOulia can be analyzed and explained by the classification of Khajeh Abdullah Ansari. The results of this study confirm such a hypothesis.