گذر از افسانه‌ نارسیس به خویشتن در غزلیات شمس

دیدار با خویشتن و رسیدن به حقیقت خود یکی از اصول مسلم و نهایی سلوک الی الله است که بسیاری از آثار عرفانی به طور اشاره وار، تمثیل گونه یا مبسوط به آن پرداخته اند. آنچه عارفان در این حیطه بیان کرده اند، در برخی موارد منطبق با آن چیزی است که در علم روان شناسی در مورد خویشتن و مفاهیم مربوط به آن آمده است. این مساله یعنی خویشتن و تجربه شهود عرفانی در زبان مولانا گاه با تعابیر و نشانه هایی بیان می شود که افسانه نارسیس در عالم اسطوره را تداعی می کند؛ عناصری همچون آب، چشمه، جویبار، چهره، دیدار، عکس خود در آب دیدن و ... به ویژه در کنار هم در غزل مولانا که در جنبه روساخت این افسانه را در نظر می آورد و از جنبه های درونی و ژرف ساختی، فضای پدیداری، پیشینه ها و برآیندها ما را از آن دور کرده، آن را دو امر مجزا و با دو جنبه متمایز ارزشی و مربوط به دو عالم عرفانی و اسطوره ای می کند.این پژوهش برآن است تا ضمن نگاهی به این افسانه، ردپای خویشتن و تجربه دیدار، نام ها، دال ها و شکل های بروز و توصیف آن و نیز روند دست یابی به آن را ضمن توجه به دیدگاه های روان شناسی به ویژه آموزه های یونگ در گستره غزل مولانا بکاود و مرز و حدود این دو پدیده مشابه و در معنا متفاوت را روشن کند که یکی نفی هستی و شهود حق و دیگری اثبات هستی و خودشیفتگی و به عبارتی فریفتگی به ظواهر، نقاب ها و سایه ها و به بیانی دیگر شرک، کفر و نادیده انگاشتن حقیقت است. گفتنی است که نگاه فروید به افسانه نارسیس آن را کاملا در نقطه مقابل مفهوم تجربه دیدار و مفاهیم عرفانی مرتبط با آن قرار می دهد و در این راستا تحلیل یونگ از برخی عناصر مرتبط با اسطوره راهگشاتر است.

Moving from the Narcissus Myth to the Self in Shams Sonnet

Meeting with the Self and reaching its truth is one of the obvious principles of Progression towards God which has been discussed allegorically, symbolically or in detail in many mystical works. What the mystics state in this regard conforms in some cases to what has been stated about the Self and relative concepts in psychology. In the language of Molana, this matter is expressed via several terms and idioms which associate the myth of Narcissus in mythology. Some elements such as water, spring, burrow, face, meeting, seeing the own image in water, etc and their concatenation in Molanarsquo s sonnet bring this myth to the mind on the surface but, looking at the deep structure and semantic aspects of his sonnets, it seems that the two enjoy different values and are related to the diverse domains of mysticism and mythology.While paying attention to psychological theories, especially Jungrsquo s ideas, this paper aims to explore the traces of the meetingwiththeSelf experience, the signs and forms of its manifestation, and the process of reaching it and elucidate the borders of these two phenomena that one of them is the negation of Being and Godrsquo s witnessing whereas the other is the affirmation of Being and narcissism or, in a word, being attracted by outward things, masks, shadows or, in other words, polytheism, infidelity and neglecting the truth. It is worthmentioning that Freudrsquo s approach to this myth completely opposes it to the experience of meeting and relative mystical notions, and it seems that Jungrsquo s analysis of several elements of this myth is more illuminating.