واکاوی استبداد شرقی در فیه مافیه و مکتوبات مولانا جلال‌الدین بلخی

نظریۀ استبداد شرقی ویتفوگل، ازجمله رویکردهایی است که ویژگی‌های پیچیدۀ جوامع شرقی و تفاوت‌های فرهنگی آنها را آشکار می‌کند؛ چنان‌که ازطریق آن می‌توان پیچیدگی‌های این جوامع را درک کرد. بدین‌منظور با بررسی آثار مختلف ادبی می‌توان جلوه‌های استبداد شرقی و تاثیر آن بر افراد، جوامع و معانی آثار ادبی را کشف کرد. این پژوهش، با بهره‌گیری از روش تحلیل توصیفی و رویکرد جامعه‌شناسی ادبی، مولفه‌های استبداد شرقی را در فیه مافیه و مکتوبات کاویده و آنها را با متن این آثار سترگ عرفانی تطبیق داده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که فیه مافیه و مکتوبات، افزون‌بر مسائل عرفانی و اخلاقی به گفتمان‌های فرهنگی، اجتماعی و فکری دیگری نیز اشاره دارد. مولوی در فیه مافیه و مکتوبات، ساختار سیاسی نظام استبدادی وگفتمان منبعث از آن را در قالب قصه‌ها، نامه‌ها و اندیشه‌های عارفانۀ خویش بازسازی و تکثیرکرده و براین‌‌اساس می‌توان گفت که او نیز همچون دیگر مردمان زمانۀ خود، گفتمان غالب دربارۀ قدرت و سیاست را پذیرفته و در لوای این حکایات، به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به آن نظام حکومتی، مشروعیت بخشیده است.

analyzing oriental tyranny in fihe ma fih and maktoobat of mawlana jalaloddin balkhi

wittfogel’s theory of oriental tyranny is one of the approaches that reveals the complex characteristics of eastern societies and their cultural differences through which the complexities of these societies can be understood. for this purpose, by examining various literary works, it is possible to discover the manifestations of eastern tyranny and its impact on individuals and societies, and the meanings of literary works. in this study, using the method of descriptive analysis and the approach of literary sociology, the authors have analyzed the components of oriental tyranny in fihe ma fih and compared them with the text of great mystical works and have come to the conclusion that fihe ma fih, in addition to mystical and ethical issues also includes other cultural, social, and intellectual discourses. maulavi has reconstructed and reproduced the political structure of the authoritarian system and the discourse emanating from it in the form of his stories, letters, and mystical thoughts in his maktoobat, and for this reason, it can be said that he, like other people of his time, has accepted the dominant discourse about power and politics. on the basis of these stories, directly and indirectly, he has given legitimacy to that government system.