بازتاب افق افکار و مشرب حلّاج در طیف کلام و اشعار فخرالدین ‌عراقی (منصوریّات عراقی)

این جستار با هدف پی‌جویی جلوه‌های افکار حلّاج در کلام عراقی، به روش توصیفی - تحلیلی و استشهادی، بررسی می‌شود. محور افقی زندگی منصور حلّاج، نمایشگر سیر زمان و محور عمودی آن، نمودار حوادث زندگی وی است. اندیشه‌های حلّاج در بسیاری از آثار ازجمله آثار عراقی جلوه‌گری می‌کند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که عراقی با انسجام و استواری کلام، ژرفای اندیشه‌های عرفانی حلّاج را با پیوند این دو محور در اشعارش به‌‌شکل متقارب و همگرا به تصویر می‌کشد. نفوذ تعالیم حلّاج و صورت معانی و حقایق در کلام عراقی به‌‌گونه‌ای ا‌ست که دو راس سخن عرفانی یعنی؛ «وحدت وجود» و «سیر نزول و صعود اسرار» با بی‌باکی و ابراز آن در کسوت عاشق و معشوق نمایان می‌شود. عراقی جهان را نوعی دایرۀ هستی تلقی می‌کند و با آمدن و رفتن انسان (قوس نزول و صعود)، مقام فنا (نقطۀ وحدت) را برای انسان ترسیم می‌کند؛ اما در این وادی با الگوبرداری از اندیشۀ حلاج و دیگر عارفان (توجه به عشق عرفانی و گریز از منِ شخصی) و قالب رمزی و مبتنی‌بر عرفان عاشقانه، وحدت وجود را به‌عنوان یکی از آموزه‌های اصلی عرفان نشان می‌دهد.

exploring the influence of hallaj’s thought and horizon in the poetry of fakhr al-din iraqi (mansuriyat iraqi)

the horizontal axis of mansour hallaj’s life represents the passage of time, while the vertical axis illustrates the key events of his life. hallaj’s ideas are reflected in numerous works, including those of fakhr al-din iraqi. this research demonstrated that iraqi, through the coherence and strength of his words, captured the depth of hallaj’s mystical thought by intertwining these two axes in a convergent manner within his poetry. the influence of hallaj’s teachings on the iraqi lexicon was profound, revealing two central themes of mystical discourse: the unity of existence and the descent and ascent of secrets. these themes were expressed boldly and evocatively, embodying the dynamic relationship between the lover and the beloved.