نقد و بررسی رمان موت صغیر محمد حسن علوان، بر پایه نظریه گفتمان محور ون لیوون

شخصیت ها در رمان و اثری روایی یا داستانی عنصر مهمی از روایت قلمداد می شوند. این عنصر، افزون ‌بر جنبۀ ساختاری، ازنظر مضمون پردازی نیز بخش بزرگی از بار ایدئولوژیک داستان را بر عهده دارد. ون لیوون در نظریۀ گفتمان‌ کاوی خود، به پیوند عنصر شخصیت و گفتمان اثر پرداخته و از نحوۀ بازنمایی و عدم بازنمایی ایفاگران و ارتباط آن با گفتمان اثر، سخن گفته است. این مقاله باتکیه‌بر همین نظریه، به بررسی رمان معروف «موت صغیر» از محمد حسن علوان می پردازد. رمانی شخصیت‌محور که به پردازش زندگی ابن عربی، صوفی مشهور قرن ششم، در قالب روایتی آمیخته از تخیّل نویسنده و واقعیت می پردازد. ابن عربی در سیروسلوک عرفانی و در سفرهایی که برای دستیابی به اهداف و مقاصد عرفانی دنبال کرده، با شخصیت های مختلفی مواجه شده است و راوی داستان نیز باتوجه‌به صبغۀ تاریخی اثر و اثرگذاری هرکدام از تیپ های شخصیتی در شکل گیری گفتمان، به بازنمایی آنها باتکیه‌بر شیوه های مختلف حذف و اظهار پرداخته است. نتیجه نشان می دهد که علوان در اثر خود، در بازنمایی شخصیت ها به‌گونۀ فنّی و مطابق با گفتمان اثر عمل کرده است و شخصیت‌هایی که در خدمت این گفتمان عرفانی هستند، بخش عمده‌ای از بازنمایی را به خود اختصاص داده و به شیوه های مختلفی به نمایش درآمده‌اند؛ درحالی‌که شخصیت های تاریخی، باوجود صبغۀ تاریخی رمان، سهم کمتری از بازنمایی دارند. روش پژوهش در این مطالعه، توصیفی – تحلیلی است.

criticizing mohammad hassan alvan’s novel mot saghir based on van leeuwen’s theory of discourse

characters are considered an important element of narrative in a novel and a narrative work. this element, in addition to the structural aspect, is also responsible for a large part of the ideological form of the story in terms of thematization. in his theory of discourse analysis, van leeuwen links the element of character and the discourse of the work. he talks about the representation and non-representation of actors and their relationships with the discourse of the work. based on this theory, this study aims to analyze the famous novel mot saghir by mohammad hassan alvan. it is a character-oriented novel that deals with the life of ibn arabi, a famous sufi of the 6th century, in the form of a narrative mixed with the author’s imagination and reality. ibn-arabi encountered various personalities in his mystical journey and in the journeys he followed to achieve his mystical goals and purposes. the narrator of the story, according to the historical aspect of the work and the influence of each of the personality types in the formation of the discourse has focused on their representation by relying on different methods of elimination and expression.