بررسی مبانی اندیشه ابن‌ عربی در باب معنایابی و معنابخشی زندگی

تاریخ تحقیق و ژرف ‌اندیشی در باب «معنای زندگی» به ‌‌عنوان یک اصطلاح تخصصی در حوزه‌های علوم انسانی، به سال‌های پس از جنگ جهانی دوم و اواسط قرن بیستم بازمی‌گردد. بیشتر دیدگاه‌های مرتبط با معنای زندگی، بیشتر در متون غربی و در آثار روان‌شناسان اجتماعی، زبان‌شناسان و متخصصان نظری حوزه آموزش در همین دوره تاریخی، صورت‌بندی شده‌اند. بررسی دیرینه‌شناسانه مفهوم زندگی و روش‌های درک معانی آن، خواننده را به آراء و اقوال صاحب‌نظران و به‌ویژه فیلسوفان شرق و غرب عالم از ابتدای تاریخ تفکر، همچون تدئوس متز و رابرت نازیک (1938-1974.م) 1 رهنمون می‌کند. بی‌‌گمان، ریشه‌های بسیاری از یافته‌های معاصر در باب مقوله معنای زندگی، در اقوال و آراء این دو نظریه‌پرداز نهفته است. مسئلۀ این نوشتار، حول آرای ابن‌عربی (560-638ه.ق.)، عارف و صوفی مسلمان، در باب درک معنای زندگی شکل گرفته است. او در قلمرو اندیشۀ عرفانی و فلسفی خود، به‌طور مستقیم مقولۀ معنا و معنایابی زندگی را مطرح نکرده است؛ اما یکی از پیامدهای اندیشۀ او، مقولۀ دست‌یابی به درک معنای زندگی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، پس از ارائۀ چارچوبی نظام‌مند از دیدگاه‌های مرتبط با حوزۀ معنای زندگی، به بیان ارتباط عرفان و معنا می‌پردازد و سپس مبانی دیدگاه‌های ابن‌عربی را در حوزۀ معنابخشی به زندگی بیان می‌کند. مقولۀ معنا در گفتمان‌ عرفانی ابن‌عربی، با مفهوم کلمه در سه ساحت انسان، جهان و قرآن، در پیوند است.‌ معنا در مقام هدف با عنصر تاویل و در مقام کارکرد با مفهوم آینه‌بودگی انسان برای حق و نیز مرتبۀ کمال ارتباط می‌یابد. همچنین معنا به‌عنوان ارزش با اصل وحدت‌وجود و مقولۀ شناخت حق و خود و معرفت به نشئۀ روحانی، در پیوند است. از نظر ابن‌عربی کارکرد زندگی با داشتن جنسیت خاصی در پیوند نیست و ترکیب انضمامی «معنای زندگی» نیز در اندیشۀ وی، معادل : الف- عالم خیال و نیز ب- زندگی به‌مثابه حضور انسان در موقعیت‌های فردی و اجتماعی در پیوند است. برای یافتن معنای زندگی از طریق اندیشۀ وحدت‌وجودی شیخ، می‌توان از کشفی‌بودن معنا با توجه به قاعدۀ «النبوه العامه المکتسبه» برای انسان‌کامل سخن گفت و در عین‌حال تحلیلی جعل‌گرایانه از معنا را به‌کمک اصطلاح «اله‌المعتقدات» برای معناسازی زندگی انسان‌حیوانی ارائه کرد؛ بنابراین معنایابی زندگی به روش‌های طبیعت‌گرا و فراطبیعت‌گرا در ساحت اندیشۀ شیخ، دنبال می‌شود.

exploring the foundations of ibn arabi’s thought about the meaning and significance of life

this abstract delved into the paleontological exploration of the concept of life and the methodologies employed to comprehend its multifaceted meanings. it specifically focused on the perspectives of renowned experts and philosophers from both the eastern and western worlds throughout the history of thought, such as thaddeus metz and robert nozick (1974-1938). the article centered on the viewpoints of ibn arabi (560-638 ah), a muslim mystic and sufi, regarding the understanding of life’s essence. although ibn arabi did not directly address the concept of meaning or explicitly seek to uncover the meaning of life within his mystical and philosophical framework, one could perceive the quest for understanding life’s significance as an inherent facet of his philosophy. through an analysis of the foundational principles underpinning muhyiddin ibn arabi’s mystical theories, it became possible to formulate a definition of life’s meaning and his approach to discovering it. of particular significance in ibn arabi’s mystical discourse is the continuous dialectical movement stemming from his belief in the unity of existence in bein, which manifested itself through the interplay of opposing elements, such as god and man, contrast (tanzih) and comparison (tashbih), and consequently, the naturalistic and supernaturalistic approaches. thus, this article endeavored to comprehensively analyze and examine the sheikh’s viewpoints concerning various aspects within the realm of life’s meaning.