کارکرد تبیینیِ مناجات در تحلیل داستان‌های دفتر پنجم مثنوی

بیان مسئله: مولانا برخی از اندیشه‌ها و تجارب عرفانی خود را تنها در گونه ادبیِ «مناجات» بیان می‌کند. وی افزون‌بر ایجاد نوعی فرم ویژه خلاقانه در مناجات، کارکرد برجسته آن را در انتقال مفاهیمی وضع می‌نهد که مقصود غاییِ داستان‌هایی در مثنوی با کاربرد آن حاصل می‌شود. هدف اصلی پژوهش عبارت است از: بررسی وجوه هنری این نوع ادبی در قالب زبانِ عرفانی؛ نقش بارز آن در بیان نکته‌های باطنی با شناخت روایت و تحلیل گفتمانی و نیز چگونگی بسط موضوعات متکثر در گذر تلفیق آنها در یک شبکه پیچیده منسجم و هماهنگ.روش: این پژوهش به‌شیوه توصیف و تحلیل داده‌ها و مبتنی بر مبانی نقد و نظریه، با توجه به یک حدیث و چهار داستان از دفتر پنجم مثنوی و در 69 بیت به انجام رسیده است.یافته‌ها و نتایج: در اشاره به برخی یافته‌ها می‌توان گفت خطاب‌های عاطفی مولانا در شکل مناجات، زبان ویژه‌ای، هم در شکل و هم در محتوای آن می‌آفریند که نگرش تاویلیِ او را در دریافت معانیِ خاصی به این شیوه نشان می‌دهد؛ نیز تاکید می‌کند که این شیوه بیان علاوه‌بر ایجاد توازن و انسجام در میان اجزای داستان و از لابه‌لای پیچیدگی‌های معانی ضمنی، بعضی دلالت‌های عمیق و گسترده متن را به‌گونه مشخص‌تری ظاهر می‌کند؛ این قابلیتْ خوانش‌های متعددی از موضوع ارائه می‌دهد و از این طریق بر عملکرد کیفیِ خواننده برای درک صحیح‌ترِ وی از پیام‌های آن تاثیری آشکار می‌گذارد؛ بدین ترتیب علاوه‌بر القای مفاهیم عمیق عاطفی به خواننده، برخی خلاهای انتقال و دریافت شناخت دقیق مضامین عرفانی هم جبران می‌شود.

the explanatory function of hymn in the analysis of the fifth book of mathnavi stories

in some of mathnavi’s stories, mowlana expresses some of his mystical thoughts andexperiences in the literary form of a ‘hymn’. in addition to creating a special creative form inprayers, he establishes prominent functions in conveying concepts. the ultimate purpose ofstories in mathnavi is achieved through the use of the functions. the artistic aspects of thistype of literature in the form of mystical language, its prominent role in expressing esotericpoints, and how to expand multiple topics and integrate them into a coherent complexnetwork, are the main goals of the present study. based on the way of describing andanalyzing data and the basics of criticism and theory, one “hadith” and 4 stories from the fifthbook of mathnavi in 81 verses were reviewed. referring to some findings, it can be said thatrumi's emotional addresses in the form of hymns create a special language in their form andcontent. this way of expression, in addition to creating balance and coherence among thecomponents of the story and due to the complexities of implicit meanings, reveals the deepand broad implications of the text. it provides multiple readings of the subject and has a cleareffect on the reader's qualitative performance by using narrative knowledge and discourseanalysis. it is more accurate than text messages. such a quality causes some gaps that shouldbe filled in the transmission and reception of accurate knowledge of mystical themes.