شیوة شکل‏گیری اصول یازده‏گانة سلسلۀ نقشبندیه در متون بازمانده از بزرگان این طریقت از آغاز تا رشحات عین الحیات

در بیشتر متون عرفانی به پیروی از گفتۀ فخرالدین علی صفی در کتاب رشحات عین الحیات، از مهم‏ترین منابع نخستین طریقت نقشبندی، چنین آمده است که هشت اصل نخست این طریقت از خواجه عبدالخالق غجدوانی، سرسلسلة طریق خواجگان است و بهاء‏الدین نقشبند سه اصل «وقوف عددی» و «وقوف زمانی» و «وقوف قلبی» را به آن افزوده است؛ آن هشت اصل نخست نیز عبارت است از: «هوش در دم»، «نظر در قدم»، «سفر در وطن»، «خلوت در انجمن»، «یادکرد»، «بازگشت»، «نگاهداشت» و «یادداشت». با توجه به اینکه در آثار غجدوانی و یوسف همدانی ذکری از این اصول نیست، این پرسش مطرح می‏شود: این انتساب که تقریباً همة پژوهشگران به آن اقتدا کرده‏اند تا چه حد درست است و آیا در میان آثار خلفای غجدوانی نشانه‏ای از این اصول می‏توان یافت؟ برای پاسخ به این پرسش، همة آثارِ در دسترس از قدمای طریقت خواجگان و نقشبندی (اعم از نسخ خطی و چاپی) مطالعه، و اینگونه نتیجه گرفته شد که این اصطلاحات برساختة خواجگان قرن هفتم و هشتم هجری است که به‏تدریج در میان ایشان شکل گرفته و پذیرفته شده است و آن را به اسلاف سلسلة خود نسبت داده‏اند. کهن‏ترین ماخذی که می‏توان به آن استناد کرد، کتاب مسلک العارفین است که این اصطلاحات نخستین‏بار در آن آمده است. روش این پژوهش کتابخانه‏ای، تحلیلی توصیفی است.

The Process of the Formation of the Eleven Principles of the Naqshbandiyya Order ‎in the Remaining Texts from the Beginning to Rashahat Ayn Al-hayat

In most mystical texts, following the words of Fakhreddin Ali Safi in the book Rashahat Ain alHayat, which is one of the most important primary sources of the Naqshbandi order, it is stated that the first eight principles presented by Khwajeh Abdul Khaliq Ghijduvani, the head of the Khwajagan, are: awareness while breathing, watching the step, journeying in the homeland, solitude in the assembly, remembrance, restraint, watchfulness, and recollection. Baha’u’ldin Naqshband, the head of Naqshbandiyya has added the three principles of numerical, temporal, and hearty waqf. Given that none of the works of Ghijduvani and Yousef Hamedani mention these principles, the research question of the present descriptiveanalytical study is whether this attribution, which has been followed by almost all scholars, is correct, and whether a sign of these principles can be found among the works of the Ghijduvani successors. To answer this question, all the ancient works of the Khwajagan and Naqshbandi orders that could be accessed (both manuscripts and printed copies) were studied. It was concluded that these eight terms were created by the Khwajagan of the seventh and eighth centuries AH, which gradually have been formed and accepted among them. The terms have been attributed to the ancestors of their dynasty. The oldest source that can be cited is the book Maslak alArifin, in which these terms were first mentioned.