ادب مندی در مقالات شمس و فیه مافیه

در این پژوهش تلاش می‌شود با استفاده از نظریه‌های کاربردشناسی به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تمرکز بر نظریۀ ادب براون و لوینسون، شیوه‌های ادب‌مندی کلام در دو کتاب مقالات شمس تبریزی و فیه‌مافیه مولوی بررسی و مقایسه شود. در این پژوهش همة بخش‌های گفت‌وگومحور در متن هر دو کتاب تحلیل و بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که از میان شیوه‌های بیان مرتبط با ادب‌مندی، بسامد استفاده از شیوة بیان امر مستقیم در فیه‌مافیه بیشتر از مقالات شمس است؛ علاوه‌بر این، بسامد استفاده از شیوة پرسش غیرایجابی با کارکرد تهدیدکنندة وجهه در هر دو کتاب یکسان است؛ اما کاهش چشمگیر کارکرد تحقیر در فیه‌مافیه بیانگر توجه بیشتر مولوی به رعایت وجهة مخاطب است. با توجه به اینکه میزان استفاده از دشواژه‌ها در کتاب مقالات شمس بیشتر از فیه‌مافیه است، می‌توان به‌درستی مدعی شد میزان رعایت ادب‌مندی کلام در فیه‌مافیه بیشتر از مقالات شمس است؛ ولی به‌علت ارتباط این دو کتاب با گونة (ژانر) تعلیمی و جایگاه اجتماعی بالای نویسندگانِ هر دو اثر در گفتمان منتسب به خویش، ساختار زبانی کتاب‌های مقالات شمس و فیه‌مافیه درمجموع، ادب‌محور است.