تحلیل گفتمان رابطۀ انسان و خدا در مناجات نامۀ خواجه عبدالله انصاری

مناجات نامۀ خواجه عبدالله انصاری یکی از متون مهم عرفانی است که خواجه در آن با زبانی لطیف و نثری آهنگین، با آفریدگار گفت وگو می کند. این گفت وگوها سرشار از تجارب دینی و عرفانی است. پاره گفتارهایی از مناجات نامه به شطح صوفیانه نزدیک می شود؛ این پاره گفتارها از سطح آموزه ها و باورهای عام یک مسلمان معتقد فراتر می رود و نوعی متفاوت از ارتباط انسان و خدا را با مخاطبانش به اشتراک می گذارد. این امر که تاحدّ بسیاری محصول ارادت خواجه عبدالله به خرقانی است، بیان کنندۀ جاذبۀ گفتمان عرفانی در کنار حوزه های گفتمانی فقهی و کلامی است. نویسندگان این پژوهش می کوشند برای پاسخ به چگونگی تولید این پاره گفتارها، گزاره های مناجات نامه را ازنظر ارتباط با خداوند، در سه حوزۀ گفتمانیِ خائفانه، عاشقانه و رندانه دسته بندی کنند؛ سپس با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی، چرایی و ساختار آنها را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین توضیح می دهند. نتایج این بررسی نشان می دهد ازنظر گفتمان شناسانه، ارتباط انسان و خدا در مناجات نامۀ خواجه عبدالله گستره ای از خوف و زهد تا عشق و رندی را در بر می گیرد. این امر بیان کنندۀ وجوه گفتمانی متفاوت و رژیم های حقیقتی است که این گفت وگوها به آن مربوط است.