جلوه‌های معنایی نماد «خضر» در اشعار حزین لاهیجی

حزین لاهیجی، شاعر برجسته سبک هندی، از شعر برای بیان احساسات و باورهای صوفیانه خود بهره برده است. از شگردهای این شاعر عرفان‌مشرب، ابراز عواطف ناب عارفانه به پشتوانه شخصیت‌های صوفی‌مسلک بوده است که در تبیین جهان‌بینی او اهمیّت بسزایی دارد. از بن‌مایه‌های نمادین شعر لاهیجی در این حوزه، می‌توان به «خضر» اشاره کرد که به‌سبب برخورداری از ویژگی انعطاف معنایی یا تاویل‌پذیری مفهومی، کارکردهای متنوع و گاه متناقض به خود گرفته است. در این پژوهش، مبنای کار نگارندگانْ پردازش توصیفی‌تحلیلی آن بخش از سروده‌های حزین است که با دگردیسی شخصیت خضر، قاموس واژگانی این کهن‌الگوی نمادین را با متغیرهای معناییِ متنوع گسترش داده است. یافته‌های تحقیق گویای آن است که کاربردهای نمادین خضر ماهیت دینی خود را حفظ کرده است؛ اما وقتی با افکار عاشقانه حزین درمی‌آمیزد، با جهش محسوس، از حدود متعارفِ باورهای مخاطب درمی‌گذرد و جلوه‌های گریز از معانی عُرفی را به نمایش می‌گذارد.